De geschiedenis van Sudetenland

Welkom op Tsjechie.net

Het Tsjechisch Forum, in een nieuw jasje!

Dan toch maar een stukje geschiedenisles waarin een en ander mogelijk wat duidelijker wordt hetgeen zich door de eeuwen heen heeft afgespeeld op het Tsjechische grondgebied:


Onder H.Wenceslas I (of Vaclav) werd Bohemen onderdeel van het Heilig Roomse Rijk. In 935 werd de vredelievende en godvruchtige Wenceslas echter door zijn broer Boleslav vermoord, mogelijk door zijn toenaderingspogingen tot de Duitse keizer, maar ook op aanraden van zijn moeder, die trouwens ook haar schoonmoeder had laten ombrengen omdat zij haar zoon een christelijke opvoeding had gegeven, opdat zij haar eigen inzicht en macht zou kunnen uitoefenen. Sindsdien worden Ludmilla en haar kleinzoon Wenceslas vereerd als de eerste en belangrijkste heiligen en schutspatroons van Bohemen.
Onder Boleslav I (bijgenaamd de Wrede) was het weer de beurt aan de heidense vorsten doch zijn zoon, Boleslav II maakte zich weer sterk voor het christendom en bewerkstelligde de stichting van het bisdom Praag, met als eerste bisschop de heilige Adalbert.
In 1086 werd Wratislav I tot eerste Boheemse koning gekroond en de 'kroningscodex', vervaardigd in een buitengewoon mooi handschrift en een artistiek hoogtepunt in zijn soort, is het oudste bewaard gebleven handschrift van Bohemen. Het is nu in het Clementinum in Praag te bewonderen. Onder zijn bewind bereikte Praag een tot dan toe ongekende welstand.
Onder Ottokar II (1253 - 1278) bereikte het Boheemse koninkrijk zijn grootste omvang. Na de verwerving van Oostenrijk, Stiermarken en Karinthië omvatte het Premyslidenrijk het grootste deel van Centraal-Europa. Doch dit duurde niet lang; de Duitse keurvorsten ontnamen na een bloedige veldslag alle Oostenrijkse gebieden aan Bohemen en brachten het Boheemse rijk terug tot zijn oorspronkelijke gebiedsgrootte. Met de moord op Wenceslas III in 1306 kwam er een einde aan de dynastie van de Premysliden.
In 1310 verzekerde de Duitse koning Hendrik VII uit het huis Luxemburg zich van de heerschappij over het Boheemse rijk door zijn zoon Johan uit te huwelijken aan Elisabeth, de laatste der Premysliden. Na de regeerperiode van Johan van Luxemburg, werd zijn zoon Karel IV in 1355 tot keizer van het Heilig Roomse Rijk gekroond. De regering van Karel IV die Praag tot hoofdstad van het keizerrijk maakte, betekende een hoogtepunt in de geschiedenis van Bohemen. Met recht wordt hij tot op heden de 'Vader des Vaderlands' genoemd. Deze periode werd gekenmerkt door een opbloei op economisch, cultureel en intellectueel gebied. De keizer liet in 1348 de Praagse Karelsuniversiteit stichten, de eerste universiteit van Centraal-Europa. Het aartsbisdom werd afgekondigd en er werd begonnen met de bouw van de nieuwe Sint-Vitusdom en de Tynkerk. De beroemde Karelsbrug werd gebouwd en Karel IV laat ook de kroonjuwelen vervaardigen, de legendarische Tsjechische Vaclavkroon. Aan deze periode van voorspoed kwam een einde met het overlijden van Karel in 1378.
Tijdens het bewind van zijn zoon en opvolger, Wenceslas IV, werd Praag één van de mooiste steden van Europa. Wenceslas verplaatste zijn residentie van de Hradschin, de Praagse burcht, naar het Koningspaleis in de Oude Stad. Hij kreeg echter ook te stellen met grote sociale en religieuze spanningen. Tijdens het bewind van zijn vader had Bohemen blootgestaan aan sterke Duitse invloed, waardoor het Tsjechische deel van de bevolking zich benadeeld voelde. De Tsjechen vormden een maatschappelijk zwakke laag, terwijl de adel, de rijkere burgerij en de geestelijkheid overwegend Duits waren. Daar kwam nog bij dat de grote wereldlijke macht en de rijkdom van de kerk kwaad bloed zette bij de minder bedeelden.
Zo ontstond een religieus-nationalistische massabeweging die zich schaarde achter Johannes Hus (1370 - 1415). Deze docent aan de Karelsuniversiteit en predikant in de Bethlehemskapel keerde zich tegen de wereldlijke macht en de bezittingen van de Kerk en zo ook tegen de paus, die hij onverenigbaar achtte met het voorbeeld dat Christus en zijn discipelen door hun levenswijze hadden gesteld. Bovendien sprak Hus de Tsjechen toe in hun eigen taal en pleitte voor een betere nationale en sociale verhoudingen. De volgelingen van Hus staan bekend als de Hussieten.
Jan Hus en zijn Hussieten kregen eerst wel de steun van Wensceslas die de Karelsuniversiteit reorganiseerde ten nadele van de Duitstalige docenten en studenten die dan ook massaal de Boheemse hoofdstad verlieten, maar deze trok zijn steun na de excommunicatie en de dreiging van een ban van Praag door de paus in. Ook keizer Sigismund liet Jan Hus vallen en veroordeelde hem wegens ketterij tot de brandstapel. Hij eindigde zijn leven in 1415.
In Bohemen liepen de woede en de frustratie door dit voorval hoog op. De onvermijdelijke uitbarsting kwam in 1419, toen een deel van de bevolking van Praag de aanwezige raadsheren uit het raam van het raadhuis van Nove Mesto wierpen (eerste Prager Fenstersturz).
De Hussietische leer vond als snel gehoor in heel Bohemen. Geestelijken en leken verkondigden een rijk waarin alle mensen gelijk waren en waarin de Heilige Schrift de enige ware bron van het christelijk geloof was. Toen Wensceslas in 1419 stierf braken de Hussietenoorlogen uit. De bevolking keerde zich tegen de Duitsers, zij werden de steden uitgezet en hun bezittingen werden in beslag genomen. Ook heel wat van de kerkelijke kunst werd vernietigd. De Hussietenoorlogen duurden tot 1438, maar werden door de keizerlijke troepen onder leiding van Sigismund, broer van Wenceslas IV, neergeslagen.
Het land kwam in 1526 onder Habsburgs bewind. Ferdinand I nam toen twee belangrijke beslissingen: hij stelde het opvolgingsrecht voor de Habsburgers op de Boheemse troon vast en ter versterking van de Katholieke Kerk haalde hij de jezuïeten naar Bohemen. In 1575 werd Rudolf II van Habsburg tot koning van Bohemen en later als Rudolf II tot keizer gekroond. Hij verklaarde Praag weerom tot rijkshoofdstad en er brak een nieuwe bloeiperiode aan voor de stad. Doordat Rudolf een grote schare intellectuelen en kunstenaars van naam naar zijn hof haalde, werd Praag één van de belangrijkste cultuurcentra ten noorden van de Alpen. Op politiek vlak werd hij echter gedwongen om de protestanten van de Boheemse adel, die zich toch weer terug wisten op te werken, het recht te verlenen op vrije uitoefening van godsdienst.
Zijn opvolger, Ferdinand II, was minder toeschietelijk tegenover Boheemse protestanten. Als keizer verplaatste hij zijn residentie naar Wenen en de religieuze vrijheden werden teruggeschroefd. Zijn gewetenloos en onverdraagzaam optreden leidde al spoedig tot openlijke vijandigheden, maar deze werden in 1620 met de Slag op de Witte Berg verdrongen. Op 21 juni 1621 werden 27 leiders van de opstand terechtgesteld en een zeer groot aantal protestantse families, geestelijken en intellectuelen moesten het land verlaten met achterlating van hun bezittingen. De achterblijvers werden gedwongen het katholieke geloof aan te nemen en er vond een grootscheepse germanisering plaats door de komst van Duitstalige adellijke families. In de loop van de Dertigjarige Oorlog die op de opstand volgde, ondervond Bohemen grote schade. Het rijk verloor zijn leidende rol op cultureel en economisch gebied.
Tegen het eind van de 17de eeuw kwam er een economische opleving. Op architecturaal gebied kende de barok haar hoogtepunt. Toen de verlicht despoot Josef II (1765 - 1790) de macht van de katholieke kerk inperkte door het protestantisme in het Habsburgse keizerrijk toe te laten, het lijfeigenschap af te schaffen en onderwijs in de Tsjechische taal toeliet, kwam hij ten dele tegemoet aan het Tsjechisch nationaal bewustzijn.
Dit nationalisme richtte zich zowel tegen de Oostenrijkse overheersing als tegen de daarmee gepaard gaande onderdrukking van de Tsjechische taal en cultuur.
Vooral in het culturele leven speelde dat nationalisme een grote rol: de componisten Bedrich Smetana en Antonin Dvorak lieten zich voor hun werken helemaal inspireren door de Tsjechische volksmuziek en legendes. Een mijlpaal was de bouw van het Nationaal Theater (1881) en het Nationaal Museum (1891), beide in Praag.
De laatste Habsburgers waren Franz Jozef I en Karel III. Zij maakten de Eerste Wereldoorlog mee.
De triomf van het Tsjechisch nationalisme kwam op 28 oktober 1918, toen de onafhankelijke Tsjechoslowaakse Republiek werd uitgeroepen. Tot president werd de socioloog en filosoof Tomas Masaryk (1850 - 1939) benoemd. Na tien eeuwen waren de Tsjechen en de Slowaken weer herenigd. Slowakije was immers na de teloorgang van het Groot-Moravisch Rijk door de Magyaren ingelijfd bij Hongarije. De Hongaarse dominantie zou zich, zelfs binnen het Habsburgse keizerrijk, tot 1918 weten te handhaven.
 
Dank fujara voor het kader waarbinnen een en ander plaatsvond. Ook Nederland kent hierin zijn geschiedenis.
Wat blijft is het gegeven dat zo'n geschiedenis aan beide zijden, en ook het klein plaatsje Starkov, een impact heeft waar ze als bakker, slager en bosarbeider geen verklaring in vinden. Maar mogelijk is dat een natuurwet waar we in hetverleden geen antwoord op hadden maar door de nieuwe media steeds meer aandacht voor is. De Sociale media geeft ook op kleine schaal mensen en plaatsen een gezicht en bescherming, wederom aan beide zijden.
 
Lees de bijdrage van Pes die er boven staat. Die vind dat er geen sprake is geweest van onderdrukking van de Slavische Tsjechen door de eeuwen heen door de Duitsers.

Pes heeft het over het vreedzaam samenleven en dan denk ik dat hij het heeft over het gewone volk. Als ik jouw bijdrage lees, dan lijkt het te gaan om de hoogste lagen van de bevolking en dat zijn twee verschillende dingen.
De burgers en boeren in de dorpen kunnen toch wel vreedzaam naast elkaar wonen, terwijl de ´leidenden´ het met elkaar aan de stok hebben. Of zie ik dit helemaal verkeerd?
 
De burgers en boeren in de dorpen kunnen toch wel vreedzaam naast elkaar wonen, terwijl de ´leidenden´ het met elkaar aan de stok hebben. Of zie ik dit helemaal verkeerd?

Mij staat een verhaal van mijn moeder bij waarin zij vertelde dat haar moeder ten tijde van de grote vooroorlogse crisis vaak samen met andere Tsjechische dorpsvrouwen uit haar dorp ging werken voor een (Sudeten)Duitse boer voor een zeer schamel loontje op zijn land. Daarbij wilde de boer dat de Tsjechische vrouwen hem ook nog af en toe wat 'andere' diensten verleenden. Een nee betekende dat ze meteen niet meer terug hoefden te komen. Omdat de mensen zo verschrikkelijk arm waren werd hier door een aantal aan toegegeven, noodgedwongen. Toen mijn grootmoeder een keer aan de 'beurt' was en hij haar vroeg in een van de schuren te komen gooide zij hem een kistje seizoengroenten naar het hoofd en vertrok. Die bron van schamele inkomsten verviel dus voor het gezin waarbij mijn grootvader toen werkloos was. Deze Duitser is na de oorlog voor o.a. deze wandaden berecht en aan het licht kwam dat hij diverse kinderen had verwekt bij de arme dorpsvrouwen die voor hem werkten. Mijn grootmoeder was een van diegenen die tegen hem getuigd heeft. Dit was volgens mijn moeder toentertijd geen op zich zelf stand geval.

Dit 'geval' uit de praktijk wilde ik met jullie delen voor jullie beeldvorming.
 
Het is een staaltje van uitbuiting van de ergste soort en bedreven tegen mensen in een totaal afhankelijke situatie. Eigenlijk grenzend aan feodalisme. Maar jij vroeg je af of boeren en burgers in de dorpen niet vreedzaam naast elkaar konden leven terwijl de 'leidenden' het met elkaar aan de stok hebben. En dit wilde ik als voorbeeld voor je aandragen. Dat kun je volgens mij niet afdoen met een oneliner.
 
Het is een staaltje van uitbuiting van de ergste soort en bedreven tegen mensen in een totaal afhankelijke situatie. Eigenlijk grenzend aan feodalisme. Maar jij vroeg je af of boeren en burgers in de dorpen niet vreedzaam naast elkaar konden leven terwijl de 'leidenden' het met elkaar aan de stok hebben. En dit wilde ik als voorbeeld voor je aandragen. Dat kun je volgens mij niet afdoen met een oneliner.
Inderdaad een triest verhaal en dapper dat ze durfde te getuigen en dat deze man zijn straf niet heeft ontlopen.
Ik ga ervan uit dat deze man niet representatief is voor de meer dan 2 miljoen anderen even als zij die gemengde huwelijken aangingen dat niet zijn. Zou het gegeven dat Tsjechie lange tijd onder communistisch bewind en russische invloedssferen heeft verkeerd er toe hebben bijgedragen dat deze "kwestie"?
 
De man is inderdaad bestraft met gevangenisstraf na de oorlog en vervolgens werd ook hij uitgezet is mij verteld. Dit soort zaken droeg dus niet echt bij aan de goede naam en verstandhouding tussen de Duitsers enerzijds en Tsjechen anderzijds, want dit was geen op zich zelf staand feit. Overigens heeft die communistische en Russische periode daarmee niets te maken, want de communisten kwamen pas na 1948 aan de macht en de verhoudingen tussen de Sudeten=Duitsers en de Tsjechen was al grondig gebrouilleerd lang voor WOII. Overigens was de architect van de verdrijving van de Sudeten-Duitsers, namelijk Edvard Beneš, geen communist maar sociaal democraat. Hij was de president van het vooroorlogse Tsjecho-Slowakije en leider van regering in ballingschap in Engeland. Zoals gezegd in Tsjechië wordt hij door velen nog steeds gezien als een van de grootste staatsmannen van het land en werd er in 2005 een standbeeld van hem onthuld in Praag.
 
Pes, bij hetgeen er gebeurd is met de verdrijving van de Sudeten-Duitsers zijn zeker kanttekeningen te plaatsen. Dat daar ook onschuldigen het slachtoffer zijn geworden ontkent niemand, ik ook niet. Daarover zijn we het eens. Echter wat ik je heb willen meegeven is dat je het gebeuren in die tijd moet plaatsen én in zijn historische context. Dat dit alles aan jou (en enkele anderen) voorbij gaat is mij inmiddels duidelijk. Verder vraag ik me wel af waar jou vergaande empathie voor deze toch bepaald niet allemaal onschuldige foute Sudeten-Duitsers vandaan komt?
 
Uit Uw woorden maak ik op dat U de verdrijving van de Duitsers dus terecht vind zuiver en alleen afgaande op het feit dat het toen plaatsvond en omdat je het in de historische context moet zien?
Nogmaals, U mag van mij wat boeken lenen en 1 springt er uit.."Im Schatten des Todes "..
Ben benieuwd of U dan nog dezelfde mening heeft...
Overigens vind ik Uw laatste 2 zinnen neerbuigend maar dat is U hoogstwaarschijnlijk ontgaan.
 
In het begin van deze discussie heb ik reeds gesteld dat in het licht van alle gebeurtenissen de verdrijving van de foute Sudeten-Duitsers te billijken valt. Verder hoef ik jou boeken niet te lezen, ik ben al met deze materie bekend sinds mijn jeugd en heb me terdege geïnformeerd. Waarschijnlijk lang voordat jij ooit in Tsjechië was geweest. Maar nogmaals daag ik jou uit om antwoord te geven waar jou vergaande sympathie met die foute Sudeten-Duitsers komt? Jij gaat mij gewoon teveel zaken uit de weg.

P.s. Even iets heel anders: zei Koningin Wilhelmina niet ook eens tijdens een van haar radio-redes vanuit Engeland dat er in Nederland na de bevrijding geen plaats meer zou zijn voor landverraders (zoals de NSB-ers)? Dat bedoel ik nu met gebeurtenissen in het licht van een bepaalde tijd te bezien.
 
De man is inderdaad bestraft met gevangenisstraf na de oorlog en vervolgens werd ook hij uitgezet is mij verteld. ..... Zoals gezegd in Tsjechië wordt hij door velen nog steeds gezien als een van de grootste staatsmannen van het land en werd er in 2005 een standbeeld van hem onthuld in Praag.
De geschiedenis ken ik, ik verwees meer naar de verlate dialoog tussen beide landen.

..... zei Koningin Wilhelmina niet ook eens tijdens een van haar radio-redes vanuit Engeland dat er in Nederland na de bevrijding geen plaats meer zou zijn voor landverraders (zoals de NSB-ers)? Dat bedoel ik nu met gebeurtenissen in het licht van een bepaalde tijd te bezien.
Ja en ze wonen er nu nog steeds, hun kinderen hebben generaties last gehad van de" fouten" van hun ouders maar bleven wel het recht houden om te kunnen wonen en werken in hun vaderland.

Het gaat erover dat in die tijd zelfs in Nederland Wilhelmina zich tegen Nederlandse nazi-collaborateurs uitsprak en zei en dat er voor hen geen plaats meer zou zijn in het naoorlogse Nederland. Als je het niet wilt begrijpen Pes dan begrijp je het ook niet.. Overigens geef je weer geen antwoord op mijn vraag waar bij jou die vergaande empathie voor de Sudeten-Duitsers vandaan komt?
Mijn inziens hebben we het met nadruk niet over oorlogs misdadigers of " die foute Sudeten-Duitsers" want daar is geen discussie over.
Het verhaal gaat over gewone mensen die vele honderden jaren ergens woonden en werkten, daar mag je toch sympathie voor hebben? zonder te oordelen over de toenmalige genomen besluiten in hun context, tijdsgeest. In het heden mogen we daar opnieuw vragen bij stellen of conclusies uit trekken.
Gelukkig Nieuwjaar
 
Ja en ze wonen er nu nog steeds, hun kinderen hebben generaties last gehad van de" fouten" van hun ouders maar bleven wel het recht houden om te kunnen wonen en werken in hun vaderland.

Dat bedoelde ik niet Dani, ik doelde op de teneur die bestond in die tijd ten opzichte van nazi-collaborateurs (geen plaats voor hen na de bevrijding), ook bij onze toenmalige Koningin Wilhelmina! Daarnaast waren de NSB-ers wel over de moot genomen echte Nederlanders en geen volks-Duitsers die in Nederland woonden. Als het aan haar gelegen had was het dus allemaal anders gelopen. Overigens was Wilhelmina niet de enige in die tijd die genadeloos over de collaborateurs of Duitsers dacht, als het aan Churchill had gelegen was heel Duitsland met de grond gelijk gemaakt. Het bombardement op Dresden en haar bevolking was daar een staaltje van. Overigens zaten daar op dat moment ontzettend veel gevluchte volks-Duitsers uit Oost-Europa (overigens voor alle duidelijkheid dat bombardement op Dresden en op de bevolking ga ik echt niet goed praten.) Men weet nu nog niet hoeveel mensen daar omgekomen zijn.

Mijn inziens hebben we het met nadruk niet over oorlogs misdadigers of " die foute Sudeten-Duitsers" want daar is geen discussie over.

Goed Dani, dan zijn wij samen het daar geheel over eens.
 
Precies danili, zal toch voor een ieder duidelijk moeten zijn, wat Pes bedoeld heeft helemaal niets te maken met vergaande empathie voor foute Sudeten-Duitsers!
Wat de Duitse misdadigers door de jaren heen aan tragedie geflikt hebben is niet goed te praten maar hoe kun je nou geen empathie hebben als bijvoorbeeld onze eigen Tsjechische buurman Franz, met een verdreven Sudeten moeder en vroeg gestorven Tsjechische vader noodgedwongen "ouderloos" bij zijn Tsjechische opa en oma groot is gebracht? :denk: En hij na 40 jaar! zoeken pas haar graf vindt waaruit blijkt dat zij kort daarna ook is gestorven? Nee, deze etnische zuivering had een hele grote keerzijde. Er zouden destijds zogenaamd alleen foute Sudeten-Duiters verdreven worden, zelfs ik als leek weet inmiddels wel beter.
 
Bovenaan