Dag 5 - vrijdag 24 juli 2020: Plzeň
Vandaag is onze eerste dag in Plzeň (Pilsen), een stad met 170.000 inwoners ongeveer 90 km ten westen van Praag en 70 km ten oosten van de grens met Duitsland. Om het gezoek naar al die extra tekens op het toetsenbord te omzeilen, hadden we vandaag eens gedacht een verslagje te maken zonder al die kringeltjes, golfjes, streepjes, hoedjes, bolletjes en dakjes op de letters. Het moet voor die Tsjechen toch een crime zijn om de taal goed te leren schrijven, dunkt ons. Uiteindelijk besluiten we toch maar alle leestekens zo goed en kwaad als het kan bijeen te sprokkelen. Plzeň heeft toch net dat beetje extra cachet ten opzichte van Plzen.
Vanochtend schuiven we aan het ontbijt in dezelfde ruimte en aan dezelfde tafel als waar we gisteren het avondeten genuttigd hebben. Het lijkt erop dat men niet veel gasten heeft vandaag. We zien één ander stel aan het ontbijt en verder niemand.
Ook hier vlees, kaas, zoet en de bekende langwerpige broodjes met zoutkristallen op tafel. Een flinke kan thee voor ons allebei en de vraag of we spiegel of roereieren willen. Als ik aangeef een spiegelei te willen, vraagt mevrouw: twee of drie? Ze valt bijna achterover van gespeelde verbazing als ik er maar één hoef en schudt eens met haar hoofd. Het ene ei smaakt prima. De rest van het ontbijt ook trouwens.
Net als gisteravond staat vanochtend de TV aan. Nu met een of andere Amerikaanse serie die nagesynchroniseerd is. We hebben het in vorige vakanties inmiddels vaker gezien, de ontbijtruimte is kennelijk niet compleet zonder TV scherm.
Na het ontbijt loop ik een rondje door de wijk Roudná en zet vrouwlief zich aan een breiwerk. Bij de wandeling valt op dat menige prullenbak uitpuilt met verpakkingsmateriaal van etenswaren, iets dat we later vandaag op meerdere plekken in de stad zien. Wellicht wordt het mede veroorzaakt door de nabijheid van een grote Kaufland en een McDonalds. Een heel ander aanzicht dan het netjes onderhouden Františkovy Lázně.
Mede doordat rond het centrum wegwerkzaamheden plaatsvinden, kennen een aantal tramlijnen omleidingen of alternatieve haltes. Ook dat draagt bij aan het enigszins rommelig ogend stadsbeeld.
Vanwege de rompslomp die de omleidingen met zich meebrengen en de niet al te grote afstanden die we in de stad denken af te leggen, besluiten we af te zien van een weekkaart voor het OV.
We gaan het meeste gewoon te voet doen. Goed voor lichaam en geest.
We beginnen aan het eind van de ochtend met een wandeling richting het Patton Memorial Pilsen. Vanuit het pension is het nog geen kwartiertje.
Zodra we de brug over de Mže over zijn en ons aan de stadskant bevinden zien we nog iets dat het stadsbeeld van Plzeň een rommelige aanblik geeft: boven vrijwel alle doorgaande wegen en ook boven de wat bredere zijwegen hangen kabels. Lichtmasten en ankers in gebouwen hangen vol met spankabels voor de elektrische bedrading ten behoeve van zowel trams als trolleybussen. Je kunt op menig plaats geen gebouw op de foto krijgen of er hangt wel een kabel voor. Alsof er een enorm spinnenweb over de stad hangt.
Naast het Memorial staat een gebouw waarvan we niet precies weten te achterhalen wat het is, behalve dan dat er een firma in zit die zich bezig houdt met recycling en die momenteel kennelijk ook mondkapjes verkoopt en/of importeert. De twee hoektorentjes doen door hun doorkijkeffect een beetje denken aan het Belvédère gebouw van M.C. Escher. We zetten het op de foto. Met tramdraad ervoor.
mooi gebouw, lelijke draad
Het Pattonmuseum zelf is in een recht-toe-recht-aan gebouw gevestigd zonder architectonische franje. Het blijkt niet groot, maar wel de moeite waard.
Het museum is geopend op 5 mei 2005 ter gelegenheid van de zestigjarige bevrijding van Pilsen en West Bohemen. We zien er een overzicht hoe het derde Amerikaanse leger onder leiding van generaal Patton vanaf de invasie in Normandië via de slag om de Ardennen richting Tsjecho-Slowakije is getrokken en na de bombardering van de Skoda fabrieken in Pilsen (die door de Duitsers gebruikt werden voor de productie van oorlogstuig) en de slag om Cheb het westen van Bohemen wist te bevrijden. Om het vervolgens over te laten aan de communisten die tot 1989 hun best hebben gedaan de geschiedenis rondom de Amerikaanse bevrijding uit de boekjes te houden, zoals we eerder deze week bij het Ypsilonka monument al zagen.
originele artefacten uit Normandië/1944
Aansluitend lopen we richting Náměstí Republiky, het centrale plein.
Het is even zoeken waar we precies langs kunnen doordat de winkelstraat Solní, waar normaal ook twee tramlijnen doorheen gaan, opengebroken ligt. Het lijkt erop dat het vak van stratenmaker voor de doorsnee Tsjech niet genoeg oplevert. Aan uiterlijk en spraak te oordelen zijn het voornamelijk inwoners van Balkanlanden die hier het vuile werk opknappen.
voorlopig rijden hier geen trams
De gemiddelde Tsjechische vrouw (maar ook de man) is hier trouwens opvallend slechter gekleed en verzorgd dan elders in het land. Vanaf een bankje bekijken we een tijdje een Rubensachtige vrouw die zojuist vanuit een andere omgeving geteleporteerd lijkt te zijn met de teletijdmachine van professor Barabas. Gekleed in een bleke halfdoorzichtige lap stof waarvan de delen tussen soep en aardappelen door aan elkaar genaaid lijken te zijn. Ze is met iemand aan het bellen die het duidelijk niet met haar eens is. En andersom ook niet. Daarbij gebaart ze regelmatig druk en woest met ma Flodderachtige gezichtsuitdrukkingen.
Als het schouwspel is afgelopen, verzamelen we een paar folders bij de VVV en in de schaduw van de kathedraal bekijken we de mooie gevels aan het plein en de mensen die er voorbij lopen.
Náměstí Republiky, letterlijk vertaald “Het plein van de Republiek”, is met 193x139 meter een van de grootste pleinen van Europa. Die grootte valt niet overal op doordat bijna in het midden ervan de Bartholomeus kathedraal staat. Met zijn 103 meter is dat het hoogste kerkgebouw van Tsjechië. Helaas is de uit 1295 daterende gotische kathedraal al enige tijd gesloten vanwege herstelwerkzaamheden, dus binnen een kijkje nemen is er niet bij.
De ernaast gelegen Mariazuil uit 1681 staat in de steigers. Ook hier wordt volop gerenoveerd. De zuil werd in 1681 door het stadsbestuur opgericht als dank voor het einde van de pestepidemie. Tussen de stellingen door kunnen we bovenin het bladgoud ontdekken van de (kopie van de) Madonna van Pilsen.
Keizershuis (wit links, 15e eeuw), stadhuis (midden, 16e eeuw) en pestzuil in de stellingen (17e eeuw)
Als ik de vanochtend gemaakte foto’s even bekijk, valt me op dat ze nogal korrelig uitzien. De instellingen van het toestel nalopend is de oorzaak snel gevonden: de ISO waarde staat op 6400. Tsja, dat levert geen mooie plaatjes op zo. Gelukkig dat ik er tijdig achter kom. Geen idee hoe het kan, want gisteren stond alles nog prima.
De huizen aan het centrale plein zien er mooi uit, bijna geen twee gevels naast elkaar hebben dezelfde kleur, waardoor het een leuk afwisselend mengelmoesje wordt. Op twee daken zien we een Slavisch kruis en op twee gevels waakt een alziend oog als een soort Big Brother over het plein.
Op een van de huizen tegenover ons bankje hangt een rood hart aan de balustrade. Het huis heet dan ook “Dům U Červeného srdce”, het huis bij het rode hart. Dit huis werd in 1894 in neorenaissance stijl gebouwd naast de bisschopsresidentie met een barokgevel uit 1710.
Op de tweede en derde verdieping bevinden zich woonruimtes, op de begane grond is een bankkantoor van Česká spořitelna gevestigd. Ernaast staan respectievelijk een wit (Dům U radlice) en een lichtrose/lichtbruin gekleurd Art-Nouveau herenhuis, beide met drie verdiepingen, daterend uit 1905. Op de hoek dan een geelgroene gevel met bovenin een alziend oog. Gezien het oog vermoeden we dat ook dit gebouw ooit een religieuze functie moet hebben gehad, maar we kunnen er niets over vinden.
Tegenwoordig heeft de benedenverdieping in ieder geval geen religieuze functie meer. De grondmuren met de twee Art-Nouveau huizen ernaast zijn doorgebroken en samen vormen de drie panden het “Happy Days Casino”. Met 4 blackjack tafels, 2 roulette tafels en 40 eenarmige bandieten. Non-stop geopend.
vlnr: bisschopsresidentie 1710, huis met het rode hart 1894, radlicehuis + tweede Art Nouveau herenhuis 1905, hoekhuis van onbekende datum
Bartholomeus kathedraal (met voor de verandering nog eens een draad)
Aan de achterkant van de kathedraal gaan we op zoek naar "Ošahánek" een afwijkend engeltje op een hekwerk. Dat lukt probleemloos. Een zilverkleurig hoofdje is snel gespot als de rest allemaal goudkleurig is. Als we er een tijdje staan zien we plots dat er twee handen van onder de stoeprand uitkomen. Daar hadden we niks van gelezen vooraf. Altijd leuk, zo’n extra verrassing.
De legende gaat dat de zilverkleurige engel geluk is beginnen brengen op de dag dat een middeleeuwse beul zou gaan trouwen. Volgens de kerkelijke wetten was een beul onrein en een onrein persoon mag geen heilige plek betreden, dus moest de beul tijdens de ceremonie aan het altaar vervangen worden door een vriend.
Terwijl de bruid en de vervangende bruidegom getrouwd werden was de beul aan het bidden bij het buitenaltaar van de kerk. Nadat hij klaar was met bidden en opstond pakte hij de tralies en het hoofd van een op het hekwerk gesmede engel vast. Twee Pilsener dames van gegoede komaf hadden dit gezien en veronderstelden dat de engel een deel van de magische kracht van de beul had ontvangen. Al snel daarna deed het gerucht de ronde dat ieder die de engel aanraakte een gelukkige toekomst tegemoet zou gaan.
Op drukke dagen bij mooi weer schijnen gemiddeld zo’n duizend mensen per dag de engel aan te raken. De engel is zo ver afgesleten dat er geen hoofd meer in te herkennen is. Opvallenderwijs zijn de andere engelen hol van achter en is uitsluitend die zilverkleurige op de hoek massief.
De handen die onder de stoeprand vandaan komen, vormen een tweede mysterie op deze plek. Ze zijn er van begin januari 2018, maar vooralsnog is onbekend wie ze geplaatst heeft en waarom. De pastoor van de kathedraal heeft er in ieder geval geen problemen mee, zo verklaarde hij in een interview dat jaar. Er is niets beschadigd en het trekt op een positieve manier bezoekers aan, zo zijn mening. Het heeft wel iets. Zo’n mysterie zonder verklaring.
Ošahánek
en de mysterieuze handen...
Aansluitend nemen we in Dřevěná, een zijstraat van het plein, plaats aan een tafeltje bij Café Beruška. Dankzij de hoge gevels zitten we ook hier weer lekker in de schaduw. Achter de toonbank binnen een behulpzame jongedame die geen woord Duits maar een aardig mondje Engels sprak. Ook hier valt de tweedeling in de bevolking weer op: de ouderen spreken prima Duits, de jongeren prima Engels.
Onder het genot van een huisgemaakte limonade en een jasmijntaartje met blauwe bessen bladeren we door de folders van de VVV. Er valt ruim voldoende te zien in Plzeň.
We hebben in totaal 4 dagen ingepland met activiteiten in de stad, maar als we de folders zo bekijken, kunnen er nog een paar dagen gevuld worden met zaken die we niet op ons lijstje hebben staan.
een hapje voor bij de folders
vriend Krtek is hier ook te koop
Als we aan de tweede limonade zitten, valt ons op dat het huis aan de overkant van de straat "gesierd" wordt door een wel heel groot aantal kabels. Sommige kabels lopen van het dak af langs de gevel naar beneden. Andere lopen door het ene venster naar buiten en door het volgende weer naar binnen. En sommige lopen van de andere kant van de straat naar een huis aan deze kant. Sommige komen van het dak af en lopen niet helemaal tot beneden, maar gaan ergens op de eerste of tweede verdieping door het kozijn naar binnen.
Het raam rechts beneden bevindt zich bij de belangrijkste kamer van het gebouw, zo is onze theorie althans; daar namelijk komen de grootste hoeveelheid kabels door naar binnen en buiten. We dopen het gebouw tot “Dům s kabely”, het huis met de kabels.
Als we alle kabels bestudeerd hebben, lopen we verder langs oostelijke rand van het stadscentrum. Daar lopen we door een mooi stadspark verder. Het park vormt een soort strook om het stadscentrum, aangelegd in de negentiende eeuw op de plek waar vroeger de stadsmuren gelopen hebben. Ergens in de buurt van de zuidoostelijke hoek bevindt zich een standbeeld voor de marionetten Spejbl en Hurvínek, waar we naar op zoek gaan. Deze vader en zoon, bedacht door poppenspeler Jusef Skupa, zagen in respectievelijk 1919 en 1926 het levenslicht. Ze figureerden sindsdien in tal van stukken, tekenfilms en series. Daarbij steevast volgens eenzelfde rollenpatroon. In korte dialogen oreert Vader Spejbl over het rotsvaste vertrouwen in zichzelf en zijn kennis, en brengt zoon Hurvínek de wereld van vader aan het wankelen door zijn kritische vragen.
Ook ons vertrouwen wankelt als we na een paar keer heen en weer lopen geen Spejbl of Hurvínek vinden. Totdat we een houten bekisting tussen de planten ontdekken waar het duo onder verstopt blijkt te zitten. Hoe of waarom is ons niet duidelijk. Als we er een foto van nemen lopen een moeder en zoontje langs, eveneens om zich heen zoekend en even later naar de bekisting wijzend. Ook na bijna 100 jaar spreekt het duo nog steeds tot de verbeelding.
Niet ver van het bekiste marionettenmonument bevindt zich aan de zijkant van een gebouw het Theatrum Mundi, een grote muurschildering met daarop personen en gebeurtenissen uit de Tsjechische historie die allen op de een of andere manier een link met Pilsen hebben. Zo staat er onder andere de uitvinder František Křižík op een ladder, die hier heel wat gebouwen in de tijd van Edison voorzien heeft van een door hem uitgevonden elektrische booglamp. Verder present zijn onder andere Emil Škoda (oprichter van de grote gelijknamige Pilsener machine- en wapenfabriek), Josef Skupa, de poppenspeler die in het stadstheater de bühnes ontwierp, maar ook als designer voor Škoda werkte, en Bedřich Smetana die hier 3 jaar aan het gymnasium muzieklessen volgde.
De 200 m2 grote muurschildering ontstond in 2001 op een plek waar een aantal huizen waren afgebroken en een dode muur al jaren de mooie parkomgeving ontsierde.
enkele honderden jaren Pilsener geschiedenis op 200 vierkante meter muur
altijd handig als je niet meer weet welke datum het vandaag is
Als we de bocht omslaan heeft de oost-west-as van het park duidelijk een ander aanzien dan de noord-zuid-as. Nu wordt het park aan de ene zijde geflankeerd door tal van panden daterend uit het begin van de 20e eeuw en aan de andere kant door een serie overdekte terrassen waar het waarschijnlijk tot laat in de avond gezellig toeven is.
boven de toegangsdeur van het West Boheems Museum (1902)
Měšťanská beseda (1901)
Tussen twee van de panden bevindt zich een onopvallende boogvormige doorgang die toegang geeft tot een steegje, leidend naar de stará synagoga, de oude synagoge.
Zijn bekendere broer, de velká synagoga (grote synagoge) verderop, is een stuk prominenter zichtbaar langs de brede hoofdweg. De stará synagoga ligt nogal verscholen tussen de huizen achter de gevels langs het stadpark.
De oude synagoge werd in 1859 gebouwd in de tuinen van het Joods gemeenschapshuis naar plannen van Martin Selzer, die ook tekende voor de bouw van de Pilsener stadsbrouwerij en de gebogen Rooseveltův most (Roosevelt brug) tussen het stadscentrum en de wijk Roudná.
De oude synagoge is een rechthoekig gebouw van 20 bij 15 meter in neoromaanse stijl. De begane grond was bedoeld voor mannen, de tweede galerij voor vrouwen. Sinds de bouw van de grote synagoge in 1893 is het belang van de oude synagoge sterk afgenomen en uiteindelijk raakte ze zelfs in verval. Medio jaren 90 werd ze weer opgeknapt en sindsdien vinden er naast gebedsdiensten ook tentoonstellingen en concerten plaats.
We zien er een tentoonstelling over het Joodse leven in de regio Pilsen en een tentoonstelling die gewijd is aan de fundamentele mijlpalen in het leven van een Jood.
Achterom bevindt zich op het terrein van de voormalige hulpsynagoge een soort binnenhof met een indrukwekkend holocaust monument: de Tuin der Herinneringen. Op de grond liggen 2600 stenen met daarop de namen en geboortedata van Pilsener Joden die door de nazi’s in de tweede wereldoorlog vermoord zijn.
het interieur gezien vanaf de vrouwengalerij
De Tuin der Herinneringen
De grote synagoge even verderop, helaas ook gesloten wegens renovaties
Na de oude synagoge wandelen we in een grote boog terug naar het centrale plein om het Muzeum Loutek (poppenmuseum) te bezoeken. Daar is een tentoonstelling over de geschiedenis van het marionettentheater zoals dat ruim 150 jaar geleden in de regio Pilsen ontstaan is. Oorspronkelijk waren het families die het spel van generatie op generatie van elkaar leerden en samen als een soort reizende kermis langs de dorpen gingen. Eerst met paard en wagen, daarna tot ver in de 20e eeuw met een eigen bus.
De bekendste Pilsener marionetten zijn Spejbl en Hurvinek, bedacht door de poppenspeler Josef Skupa en gerealiseerd door de Pilsener houtsnijder Karel Nosek en zijn neef Gustav Nosek. We zien een aantal versies van de beroemde marionetten, waaronder twee originele houten uitvoeringen die meer dan 80 jaar oud zijn.
Naast een uitvoerig overzicht over de geschiedenis van de poppentheaters in Bohemen zien we tal van mooie (en ook oude) marionetten en net als in Chrudim is ook hier de bovenste verdieping gereserveerd voor poppen die door de kinderen met allerlei hendels, stangen en knopjes zelf bediend mogen worden.
Spejbl & Hurvínek
de brave soldaat Švejk
We sluiten de dag af bij het bij Tripadvisor goed gewaardeerde restaurant Žumbera; lekkere lendenmedaillons met Preiselberen en Knödel, c.q. huisgemaakte hamburger met frietjes. En allebei een Kofola. Zonder glimlach. Die kan er hier bij werkelijk geen enkel personeelslid van af.
Bij terugkomst in het pension zijn we zo moe dat we haast direct in slaap vallen.
Morgen meer, dan gaan we weer een dagje buiten Pilsen toeren.
Rooseveltův most
Vandaag is onze eerste dag in Plzeň (Pilsen), een stad met 170.000 inwoners ongeveer 90 km ten westen van Praag en 70 km ten oosten van de grens met Duitsland. Om het gezoek naar al die extra tekens op het toetsenbord te omzeilen, hadden we vandaag eens gedacht een verslagje te maken zonder al die kringeltjes, golfjes, streepjes, hoedjes, bolletjes en dakjes op de letters. Het moet voor die Tsjechen toch een crime zijn om de taal goed te leren schrijven, dunkt ons. Uiteindelijk besluiten we toch maar alle leestekens zo goed en kwaad als het kan bijeen te sprokkelen. Plzeň heeft toch net dat beetje extra cachet ten opzichte van Plzen.
Vanochtend schuiven we aan het ontbijt in dezelfde ruimte en aan dezelfde tafel als waar we gisteren het avondeten genuttigd hebben. Het lijkt erop dat men niet veel gasten heeft vandaag. We zien één ander stel aan het ontbijt en verder niemand.
Ook hier vlees, kaas, zoet en de bekende langwerpige broodjes met zoutkristallen op tafel. Een flinke kan thee voor ons allebei en de vraag of we spiegel of roereieren willen. Als ik aangeef een spiegelei te willen, vraagt mevrouw: twee of drie? Ze valt bijna achterover van gespeelde verbazing als ik er maar één hoef en schudt eens met haar hoofd. Het ene ei smaakt prima. De rest van het ontbijt ook trouwens.
Net als gisteravond staat vanochtend de TV aan. Nu met een of andere Amerikaanse serie die nagesynchroniseerd is. We hebben het in vorige vakanties inmiddels vaker gezien, de ontbijtruimte is kennelijk niet compleet zonder TV scherm.
Na het ontbijt loop ik een rondje door de wijk Roudná en zet vrouwlief zich aan een breiwerk. Bij de wandeling valt op dat menige prullenbak uitpuilt met verpakkingsmateriaal van etenswaren, iets dat we later vandaag op meerdere plekken in de stad zien. Wellicht wordt het mede veroorzaakt door de nabijheid van een grote Kaufland en een McDonalds. Een heel ander aanzicht dan het netjes onderhouden Františkovy Lázně.
Mede doordat rond het centrum wegwerkzaamheden plaatsvinden, kennen een aantal tramlijnen omleidingen of alternatieve haltes. Ook dat draagt bij aan het enigszins rommelig ogend stadsbeeld.
Vanwege de rompslomp die de omleidingen met zich meebrengen en de niet al te grote afstanden die we in de stad denken af te leggen, besluiten we af te zien van een weekkaart voor het OV.
We gaan het meeste gewoon te voet doen. Goed voor lichaam en geest.
We beginnen aan het eind van de ochtend met een wandeling richting het Patton Memorial Pilsen. Vanuit het pension is het nog geen kwartiertje.
Zodra we de brug over de Mže over zijn en ons aan de stadskant bevinden zien we nog iets dat het stadsbeeld van Plzeň een rommelige aanblik geeft: boven vrijwel alle doorgaande wegen en ook boven de wat bredere zijwegen hangen kabels. Lichtmasten en ankers in gebouwen hangen vol met spankabels voor de elektrische bedrading ten behoeve van zowel trams als trolleybussen. Je kunt op menig plaats geen gebouw op de foto krijgen of er hangt wel een kabel voor. Alsof er een enorm spinnenweb over de stad hangt.
Naast het Memorial staat een gebouw waarvan we niet precies weten te achterhalen wat het is, behalve dan dat er een firma in zit die zich bezig houdt met recycling en die momenteel kennelijk ook mondkapjes verkoopt en/of importeert. De twee hoektorentjes doen door hun doorkijkeffect een beetje denken aan het Belvédère gebouw van M.C. Escher. We zetten het op de foto. Met tramdraad ervoor.
mooi gebouw, lelijke draad
Het museum is geopend op 5 mei 2005 ter gelegenheid van de zestigjarige bevrijding van Pilsen en West Bohemen. We zien er een overzicht hoe het derde Amerikaanse leger onder leiding van generaal Patton vanaf de invasie in Normandië via de slag om de Ardennen richting Tsjecho-Slowakije is getrokken en na de bombardering van de Skoda fabrieken in Pilsen (die door de Duitsers gebruikt werden voor de productie van oorlogstuig) en de slag om Cheb het westen van Bohemen wist te bevrijden. Om het vervolgens over te laten aan de communisten die tot 1989 hun best hebben gedaan de geschiedenis rondom de Amerikaanse bevrijding uit de boekjes te houden, zoals we eerder deze week bij het Ypsilonka monument al zagen.
originele artefacten uit Normandië/1944
Aansluitend lopen we richting Náměstí Republiky, het centrale plein.
Het is even zoeken waar we precies langs kunnen doordat de winkelstraat Solní, waar normaal ook twee tramlijnen doorheen gaan, opengebroken ligt. Het lijkt erop dat het vak van stratenmaker voor de doorsnee Tsjech niet genoeg oplevert. Aan uiterlijk en spraak te oordelen zijn het voornamelijk inwoners van Balkanlanden die hier het vuile werk opknappen.
voorlopig rijden hier geen trams
De gemiddelde Tsjechische vrouw (maar ook de man) is hier trouwens opvallend slechter gekleed en verzorgd dan elders in het land. Vanaf een bankje bekijken we een tijdje een Rubensachtige vrouw die zojuist vanuit een andere omgeving geteleporteerd lijkt te zijn met de teletijdmachine van professor Barabas. Gekleed in een bleke halfdoorzichtige lap stof waarvan de delen tussen soep en aardappelen door aan elkaar genaaid lijken te zijn. Ze is met iemand aan het bellen die het duidelijk niet met haar eens is. En andersom ook niet. Daarbij gebaart ze regelmatig druk en woest met ma Flodderachtige gezichtsuitdrukkingen.
Als het schouwspel is afgelopen, verzamelen we een paar folders bij de VVV en in de schaduw van de kathedraal bekijken we de mooie gevels aan het plein en de mensen die er voorbij lopen.
Náměstí Republiky, letterlijk vertaald “Het plein van de Republiek”, is met 193x139 meter een van de grootste pleinen van Europa. Die grootte valt niet overal op doordat bijna in het midden ervan de Bartholomeus kathedraal staat. Met zijn 103 meter is dat het hoogste kerkgebouw van Tsjechië. Helaas is de uit 1295 daterende gotische kathedraal al enige tijd gesloten vanwege herstelwerkzaamheden, dus binnen een kijkje nemen is er niet bij.
De ernaast gelegen Mariazuil uit 1681 staat in de steigers. Ook hier wordt volop gerenoveerd. De zuil werd in 1681 door het stadsbestuur opgericht als dank voor het einde van de pestepidemie. Tussen de stellingen door kunnen we bovenin het bladgoud ontdekken van de (kopie van de) Madonna van Pilsen.
Keizershuis (wit links, 15e eeuw), stadhuis (midden, 16e eeuw) en pestzuil in de stellingen (17e eeuw)
Als ik de vanochtend gemaakte foto’s even bekijk, valt me op dat ze nogal korrelig uitzien. De instellingen van het toestel nalopend is de oorzaak snel gevonden: de ISO waarde staat op 6400. Tsja, dat levert geen mooie plaatjes op zo. Gelukkig dat ik er tijdig achter kom. Geen idee hoe het kan, want gisteren stond alles nog prima.
De huizen aan het centrale plein zien er mooi uit, bijna geen twee gevels naast elkaar hebben dezelfde kleur, waardoor het een leuk afwisselend mengelmoesje wordt. Op twee daken zien we een Slavisch kruis en op twee gevels waakt een alziend oog als een soort Big Brother over het plein.
Op een van de huizen tegenover ons bankje hangt een rood hart aan de balustrade. Het huis heet dan ook “Dům U Červeného srdce”, het huis bij het rode hart. Dit huis werd in 1894 in neorenaissance stijl gebouwd naast de bisschopsresidentie met een barokgevel uit 1710.
Op de tweede en derde verdieping bevinden zich woonruimtes, op de begane grond is een bankkantoor van Česká spořitelna gevestigd. Ernaast staan respectievelijk een wit (Dům U radlice) en een lichtrose/lichtbruin gekleurd Art-Nouveau herenhuis, beide met drie verdiepingen, daterend uit 1905. Op de hoek dan een geelgroene gevel met bovenin een alziend oog. Gezien het oog vermoeden we dat ook dit gebouw ooit een religieuze functie moet hebben gehad, maar we kunnen er niets over vinden.
Tegenwoordig heeft de benedenverdieping in ieder geval geen religieuze functie meer. De grondmuren met de twee Art-Nouveau huizen ernaast zijn doorgebroken en samen vormen de drie panden het “Happy Days Casino”. Met 4 blackjack tafels, 2 roulette tafels en 40 eenarmige bandieten. Non-stop geopend.
vlnr: bisschopsresidentie 1710, huis met het rode hart 1894, radlicehuis + tweede Art Nouveau herenhuis 1905, hoekhuis van onbekende datum
Bartholomeus kathedraal (met voor de verandering nog eens een draad)
Aan de achterkant van de kathedraal gaan we op zoek naar "Ošahánek" een afwijkend engeltje op een hekwerk. Dat lukt probleemloos. Een zilverkleurig hoofdje is snel gespot als de rest allemaal goudkleurig is. Als we er een tijdje staan zien we plots dat er twee handen van onder de stoeprand uitkomen. Daar hadden we niks van gelezen vooraf. Altijd leuk, zo’n extra verrassing.
De legende gaat dat de zilverkleurige engel geluk is beginnen brengen op de dag dat een middeleeuwse beul zou gaan trouwen. Volgens de kerkelijke wetten was een beul onrein en een onrein persoon mag geen heilige plek betreden, dus moest de beul tijdens de ceremonie aan het altaar vervangen worden door een vriend.
Terwijl de bruid en de vervangende bruidegom getrouwd werden was de beul aan het bidden bij het buitenaltaar van de kerk. Nadat hij klaar was met bidden en opstond pakte hij de tralies en het hoofd van een op het hekwerk gesmede engel vast. Twee Pilsener dames van gegoede komaf hadden dit gezien en veronderstelden dat de engel een deel van de magische kracht van de beul had ontvangen. Al snel daarna deed het gerucht de ronde dat ieder die de engel aanraakte een gelukkige toekomst tegemoet zou gaan.
Op drukke dagen bij mooi weer schijnen gemiddeld zo’n duizend mensen per dag de engel aan te raken. De engel is zo ver afgesleten dat er geen hoofd meer in te herkennen is. Opvallenderwijs zijn de andere engelen hol van achter en is uitsluitend die zilverkleurige op de hoek massief.
De handen die onder de stoeprand vandaan komen, vormen een tweede mysterie op deze plek. Ze zijn er van begin januari 2018, maar vooralsnog is onbekend wie ze geplaatst heeft en waarom. De pastoor van de kathedraal heeft er in ieder geval geen problemen mee, zo verklaarde hij in een interview dat jaar. Er is niets beschadigd en het trekt op een positieve manier bezoekers aan, zo zijn mening. Het heeft wel iets. Zo’n mysterie zonder verklaring.
Ošahánek
en de mysterieuze handen...
Aansluitend nemen we in Dřevěná, een zijstraat van het plein, plaats aan een tafeltje bij Café Beruška. Dankzij de hoge gevels zitten we ook hier weer lekker in de schaduw. Achter de toonbank binnen een behulpzame jongedame die geen woord Duits maar een aardig mondje Engels sprak. Ook hier valt de tweedeling in de bevolking weer op: de ouderen spreken prima Duits, de jongeren prima Engels.
Onder het genot van een huisgemaakte limonade en een jasmijntaartje met blauwe bessen bladeren we door de folders van de VVV. Er valt ruim voldoende te zien in Plzeň.
We hebben in totaal 4 dagen ingepland met activiteiten in de stad, maar als we de folders zo bekijken, kunnen er nog een paar dagen gevuld worden met zaken die we niet op ons lijstje hebben staan.
een hapje voor bij de folders
vriend Krtek is hier ook te koop
Als we aan de tweede limonade zitten, valt ons op dat het huis aan de overkant van de straat "gesierd" wordt door een wel heel groot aantal kabels. Sommige kabels lopen van het dak af langs de gevel naar beneden. Andere lopen door het ene venster naar buiten en door het volgende weer naar binnen. En sommige lopen van de andere kant van de straat naar een huis aan deze kant. Sommige komen van het dak af en lopen niet helemaal tot beneden, maar gaan ergens op de eerste of tweede verdieping door het kozijn naar binnen.
Het raam rechts beneden bevindt zich bij de belangrijkste kamer van het gebouw, zo is onze theorie althans; daar namelijk komen de grootste hoeveelheid kabels door naar binnen en buiten. We dopen het gebouw tot “Dům s kabely”, het huis met de kabels.
Als we alle kabels bestudeerd hebben, lopen we verder langs oostelijke rand van het stadscentrum. Daar lopen we door een mooi stadspark verder. Het park vormt een soort strook om het stadscentrum, aangelegd in de negentiende eeuw op de plek waar vroeger de stadsmuren gelopen hebben. Ergens in de buurt van de zuidoostelijke hoek bevindt zich een standbeeld voor de marionetten Spejbl en Hurvínek, waar we naar op zoek gaan. Deze vader en zoon, bedacht door poppenspeler Jusef Skupa, zagen in respectievelijk 1919 en 1926 het levenslicht. Ze figureerden sindsdien in tal van stukken, tekenfilms en series. Daarbij steevast volgens eenzelfde rollenpatroon. In korte dialogen oreert Vader Spejbl over het rotsvaste vertrouwen in zichzelf en zijn kennis, en brengt zoon Hurvínek de wereld van vader aan het wankelen door zijn kritische vragen.
Ook ons vertrouwen wankelt als we na een paar keer heen en weer lopen geen Spejbl of Hurvínek vinden. Totdat we een houten bekisting tussen de planten ontdekken waar het duo onder verstopt blijkt te zitten. Hoe of waarom is ons niet duidelijk. Als we er een foto van nemen lopen een moeder en zoontje langs, eveneens om zich heen zoekend en even later naar de bekisting wijzend. Ook na bijna 100 jaar spreekt het duo nog steeds tot de verbeelding.
Niet ver van het bekiste marionettenmonument bevindt zich aan de zijkant van een gebouw het Theatrum Mundi, een grote muurschildering met daarop personen en gebeurtenissen uit de Tsjechische historie die allen op de een of andere manier een link met Pilsen hebben. Zo staat er onder andere de uitvinder František Křižík op een ladder, die hier heel wat gebouwen in de tijd van Edison voorzien heeft van een door hem uitgevonden elektrische booglamp. Verder present zijn onder andere Emil Škoda (oprichter van de grote gelijknamige Pilsener machine- en wapenfabriek), Josef Skupa, de poppenspeler die in het stadstheater de bühnes ontwierp, maar ook als designer voor Škoda werkte, en Bedřich Smetana die hier 3 jaar aan het gymnasium muzieklessen volgde.
De 200 m2 grote muurschildering ontstond in 2001 op een plek waar een aantal huizen waren afgebroken en een dode muur al jaren de mooie parkomgeving ontsierde.
enkele honderden jaren Pilsener geschiedenis op 200 vierkante meter muur
altijd handig als je niet meer weet welke datum het vandaag is
Als we de bocht omslaan heeft de oost-west-as van het park duidelijk een ander aanzien dan de noord-zuid-as. Nu wordt het park aan de ene zijde geflankeerd door tal van panden daterend uit het begin van de 20e eeuw en aan de andere kant door een serie overdekte terrassen waar het waarschijnlijk tot laat in de avond gezellig toeven is.
boven de toegangsdeur van het West Boheems Museum (1902)
Měšťanská beseda (1901)
Tussen twee van de panden bevindt zich een onopvallende boogvormige doorgang die toegang geeft tot een steegje, leidend naar de stará synagoga, de oude synagoge.
Zijn bekendere broer, de velká synagoga (grote synagoge) verderop, is een stuk prominenter zichtbaar langs de brede hoofdweg. De stará synagoga ligt nogal verscholen tussen de huizen achter de gevels langs het stadpark.
De oude synagoge werd in 1859 gebouwd in de tuinen van het Joods gemeenschapshuis naar plannen van Martin Selzer, die ook tekende voor de bouw van de Pilsener stadsbrouwerij en de gebogen Rooseveltův most (Roosevelt brug) tussen het stadscentrum en de wijk Roudná.
De oude synagoge is een rechthoekig gebouw van 20 bij 15 meter in neoromaanse stijl. De begane grond was bedoeld voor mannen, de tweede galerij voor vrouwen. Sinds de bouw van de grote synagoge in 1893 is het belang van de oude synagoge sterk afgenomen en uiteindelijk raakte ze zelfs in verval. Medio jaren 90 werd ze weer opgeknapt en sindsdien vinden er naast gebedsdiensten ook tentoonstellingen en concerten plaats.
We zien er een tentoonstelling over het Joodse leven in de regio Pilsen en een tentoonstelling die gewijd is aan de fundamentele mijlpalen in het leven van een Jood.
Achterom bevindt zich op het terrein van de voormalige hulpsynagoge een soort binnenhof met een indrukwekkend holocaust monument: de Tuin der Herinneringen. Op de grond liggen 2600 stenen met daarop de namen en geboortedata van Pilsener Joden die door de nazi’s in de tweede wereldoorlog vermoord zijn.
het interieur gezien vanaf de vrouwengalerij
De Tuin der Herinneringen
De grote synagoge even verderop, helaas ook gesloten wegens renovaties
Na de oude synagoge wandelen we in een grote boog terug naar het centrale plein om het Muzeum Loutek (poppenmuseum) te bezoeken. Daar is een tentoonstelling over de geschiedenis van het marionettentheater zoals dat ruim 150 jaar geleden in de regio Pilsen ontstaan is. Oorspronkelijk waren het families die het spel van generatie op generatie van elkaar leerden en samen als een soort reizende kermis langs de dorpen gingen. Eerst met paard en wagen, daarna tot ver in de 20e eeuw met een eigen bus.
De bekendste Pilsener marionetten zijn Spejbl en Hurvinek, bedacht door de poppenspeler Josef Skupa en gerealiseerd door de Pilsener houtsnijder Karel Nosek en zijn neef Gustav Nosek. We zien een aantal versies van de beroemde marionetten, waaronder twee originele houten uitvoeringen die meer dan 80 jaar oud zijn.
Naast een uitvoerig overzicht over de geschiedenis van de poppentheaters in Bohemen zien we tal van mooie (en ook oude) marionetten en net als in Chrudim is ook hier de bovenste verdieping gereserveerd voor poppen die door de kinderen met allerlei hendels, stangen en knopjes zelf bediend mogen worden.
Spejbl & Hurvínek
de brave soldaat Švejk
We sluiten de dag af bij het bij Tripadvisor goed gewaardeerde restaurant Žumbera; lekkere lendenmedaillons met Preiselberen en Knödel, c.q. huisgemaakte hamburger met frietjes. En allebei een Kofola. Zonder glimlach. Die kan er hier bij werkelijk geen enkel personeelslid van af.
Bij terugkomst in het pension zijn we zo moe dat we haast direct in slaap vallen.
Morgen meer, dan gaan we weer een dagje buiten Pilsen toeren.
Rooseveltův most