Ad Verschoor
Donateur
Rookverbod in Tsjechië
De EU levert een systematische strijd voor een rookverbod in openbare ruimten. En met succes. Alleen Tsjechië biedt weerstand: deze lidstaat is trouw aan zijn eigen idee van liberalisme en grijpt iedere mogelijkheid aan om de Europese regelgeving te torpederen.
Door: Tomáš Sacher
James Reilly, de Ierse minister van Volksgezondheid, wordt gedreven door zeer sterke persoonlijke motieven om zijn missie tot een goed einde te brengen. Na een lang ziekbed overleed zijn vader, blind geworden als gevolg van een infarct. En onlangs stierf zijn broer aan de gevolgen van longkanker. Reilly is zelf arts van beroep en heeft jarenlang tevergeefs geprobeerd te stoppen met roken.
“Het is geen slechte gewoonte, het is een verraderlijke ziekte en we moeten ten strijde trekken tegen de mensen die deze ziekte verspreiden”, beweert hij. Zo legt hij aan journalisten uit hoe hij er afgelopen voorjaar in is geslaagd zijn eigen land over te halen om voor alle sigarettenmerken eenzelfde verpakking te introduceren met daarop een veelzeggende foto van door roken aangetaste longen.
Mysterieuze krachten
James Reilly en zijn collega-ministers hebben tijdens de zes maanden van het Ierse voorzitterschap van de Europese Raad de strijd tegen het roken tot hoofdthema gemaakt. Eind juli kwam er een einde aan dit voorzitterschap en het resultaat mag er absoluut wezen. In juni besloten de Europese ministers van gezondheid dat alle EU-lidstaten binnen drie jaar dezelfde foto moeten gaan gebruiken als Ierland.
Nu is het aan het Europees Parlement om dit besluit goed te keuren. Waarnemers zijn van mening dat de laatste belangrijke speler die deze intentie nog om zeep kan helpen een van de sterkste en tegelijkertijd zeer mysterieuze krachten van het huidige beleid is: de tabakslobby.
“Ik wil u allen verzoeken de zaal te verlaten, met uitzondering van de delegatieleiders". Europese diplomaten kunnen zich deze woorden van James Reilly nog goed herinneren. Hij sprak ze op een beslissend moment tijdens de onderhandelingen die in Luxemburg werden gevoerd over de richtlijn voor sigarettenpakjes. Het was een uniek verzoek. Maar ook heel begrijpelijk.
Sigarettenfabrikanten zouden anders na elke onderhandelingsronde tot op het laatste detail op de hoogte zijn geweest van de voortgang in de besprekingen. Een aantal deelnemers wees overigens al op het onderzoek waaraan John Dalli, eurocommissaris voor Gezondheid, werd onderworpen op verdenking van het aanpassen van EU-wetgeving in ruil voor steekpenningen vanuit de tabaksindustrie.
”Kleine lidstaten kwetsbaar”
Reilly is erin geslaagd zijn plan door te drukken, ondanks het werk van een lobby waarbij een honderdtal mensen in Brussel werkt en die beschikt over een jaarlijks budget van vijf miljoen euro. Overigens is dit blijkbaar nog maar “het topje van de ijsberg”, van een veel groter leger aan tabakslobbyisten, die opmerkelijk genoeg sinds jaar en dag weten door te dringen tot de kringen van de politiek verantwoordelijken rondom de Europese Commissie.
De regeringen van de lidstaten zijn uiteraard het meest geliefde doel van lobbies, omdat alleen zij over de macht beschikken om Brusselse besluiten definitief te bekrachtigen. Toen Britse wetenschappers in 2012 een diepgaand onderzoek deden naar de ontwikkeling van de volksgezondheid in Europa, namen ze Tsjechië als onderzoekscasus vanwege het feit dat dit land blootstaat aan de invloed van de tabakslobby.
“Zulke kleine lidstaten zijn bijzonder kwetsbaar. We hebben in de Verenigde Staten een strategie ontdekt waarover de tabaksindustrie heel goed heeft nagedacht. Sigarettenfabrikanten concentreren zich voor de lange termijn uitgerekend op kleine lidstaten, omdat het veel makkelijker is daar meer invloed te krijgen en omdat ze bij stemmingen hetzelfde gewicht in de schaal leggen als grote lidstaten”, aldus Helen Ross, directeur van de Amerikaanse vereniging voor klinische oncologie. Zij gaf mede leiding aan het onderzoek.
Twee miljard euro per jaar in staatskas
De tabaksrichtlijn stuitte op krachtig verzet van de Tsjechische delegatie. Van alle delegaties was deze namelijk de enige die opteerde voor een beleid “zonder concessies”, door te eisen dat de richtlijn in de ijskast zou worden gezet. Alleen dankzij het nieuwe systeem bij de stemmingen, dat door het Verdrag van Lissabon in werking is getreden, kon het op zichzelf staande Tsjechische veto het project niet blokkeren.
Helen Ross bracht in 2012 een aantal weken door in Praag en sprak daar met een tiental politici, ambtenaren en vertegenwoordigers van de tabaksindustrie. De conclusies van haar onderzoek zijn veelzeggend. “In regeringskringen in Tsjechië wordt een taalgebruik gehanteerd dat perfect past in het straatje van sigarettenfabrikanten, waarbij hun gebruikelijke argumenten worden herhaald en er wordt geweigerd om ook maar iets te veranderen. Ze zijn dus overduidelijk in staat om invloed uit te oefenen", vat ze samen.
Zoals overal in Europa is de tabaksindustrie in Tsjechië big business. Philip Morris is neergestreken in Kutna Hora [een stad in Midden-Bohemen, red.]. Deze fabrikant vertegenwoordigt in zijn eentje ongeveer veertig procent van de markt en rapporteert een nettowinst van honderd miljoen euro per jaar. Multinationals British American Tobacco, Imperial Tobacco en Japan Tobacco delen de rest van de markt. Accijnzen op sigaretten en tabak leveren twee miljard euro per jaar op. Bijna 77 procent van de prijs van ieder pakje sigaretten vloeit dus direct in de staatskas.
Zonder enige tegenprestatie
In interviews die op voorwaarde van anonimiteit met lobbyisten werden gevoerd, gaven ze toe tevreden te zijn met het feit dat ze in Tsjechische politieke kringen altijd een flink aantal vertegenwoordigers kunnen vinden die zonder enige tegenprestatie de belangen van de tabaksindustrie verdedigen. Dat doen ze door zich te verzetten tegen de Europese Unie en tegen regelgeving in het algemeen.
“Dit [de tabakregelgeving, red.] is niet meer dan een nieuwe uitvinding van Brussel om de markt te reguleren. Vandaag is het de sigaret, morgen gaan ze ons verbieden vet te eten of auto te rijden. We moeten weerstand bieden en onze vrijheid verdedigen”, verklaart Jaroslav Kubera, voorzitter van de conservatieve democratische ODS-partij in de senaat. Hij herhaalt de argumenten waarmee hij de leiders van zijn partij heeft overgehaald om niet in te stemmen met dit nieuwe Europese project.
In het kader van de parlementaire commissie voor Europese aangelegenheden hebben de leden van de ODS-partij de zogenoemde “gele kaart”-procedure van stal gehaald tegen de tabaksrichtlijn. Het gaat hierbij om een bijzonder diplomatiek instrument waarmee een waarschuwing aan Brussel kan worden afgegeven wegens machtsmisbruik [het niet respecteren van het principe van subsidiariteit, red.].
Tachtig procent voor rookverbod
Deze houding gaat waarschijnlijk onder pro-Europees links niet veranderen. “Ik beschouw dit niet als onderwerp van een politieke strijd”, verklaart Jeroným Tejc, afgevaardigde van de sociaaldemocratische ČSSD-partij. "In onze partij is deze kwestie geen onderwerp van debat. Zelf rook ik niet, maar ik respecteer de meningen van mijn collega's die een andere relatie hebben tot tabak.”
Op de wereldranglijst staat Tsjechië op de 12e plaats, tussen Rusland en Wit-Rusland, met een [jaarlijkse, red.] consumptie van 2.125 sigaretten per inwoner. Volgens recente gegevens van het Nationaal Instituut voor de Volksgezondheid is de gemiddelde leeftijd waarop de eerste sigaret wordt gerookt gedaald tot onder de 12 jaar. Daarmee wordt een historische grens overschreden.
Uit de laatste opiniepeilingen die door de faculteit sociale wetenschappen van de universiteit van Praag werden gehouden blijkt opmerkelijk genoeg dat tachtig procent van de bevolking, maar tevens de helft van de rokers, voorstander is van een rookverbod in restaurants. Vorig jaar heeft Tsjechië, na decennia van traineren, eindelijk het verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie geratificeerd. Daarin wordt een progressieve verharding van de lokale wetgeving opgelegd.
“Ik denk niet dat de mentaliteit in Tsjechië nooit zal veranderen. De vraag is alleen wanneer”, beweert parlementslid [en arts, red.] Boris Šťastný. “Dat gaat een keer gebeuren, maar pas onder druk van de EU of als een serveerster of ober een klacht indient, omdat bij hem of haar longkanker is geconstateerd die voortvloeit uit de arbeidsomstandigheden. In andere landen waren het immers juist dit soort gevallen die aanleiding zijn geweest voor wetswijzigingen en die hebben aangetoond hoezeer de redenering van rokers over vrijheid ontspoord was."
Bron: Presseurop.eu
De EU levert een systematische strijd voor een rookverbod in openbare ruimten. En met succes. Alleen Tsjechië biedt weerstand: deze lidstaat is trouw aan zijn eigen idee van liberalisme en grijpt iedere mogelijkheid aan om de Europese regelgeving te torpederen.
Door: Tomáš Sacher
James Reilly, de Ierse minister van Volksgezondheid, wordt gedreven door zeer sterke persoonlijke motieven om zijn missie tot een goed einde te brengen. Na een lang ziekbed overleed zijn vader, blind geworden als gevolg van een infarct. En onlangs stierf zijn broer aan de gevolgen van longkanker. Reilly is zelf arts van beroep en heeft jarenlang tevergeefs geprobeerd te stoppen met roken.
“Het is geen slechte gewoonte, het is een verraderlijke ziekte en we moeten ten strijde trekken tegen de mensen die deze ziekte verspreiden”, beweert hij. Zo legt hij aan journalisten uit hoe hij er afgelopen voorjaar in is geslaagd zijn eigen land over te halen om voor alle sigarettenmerken eenzelfde verpakking te introduceren met daarop een veelzeggende foto van door roken aangetaste longen.
Mysterieuze krachten
James Reilly en zijn collega-ministers hebben tijdens de zes maanden van het Ierse voorzitterschap van de Europese Raad de strijd tegen het roken tot hoofdthema gemaakt. Eind juli kwam er een einde aan dit voorzitterschap en het resultaat mag er absoluut wezen. In juni besloten de Europese ministers van gezondheid dat alle EU-lidstaten binnen drie jaar dezelfde foto moeten gaan gebruiken als Ierland.
Nu is het aan het Europees Parlement om dit besluit goed te keuren. Waarnemers zijn van mening dat de laatste belangrijke speler die deze intentie nog om zeep kan helpen een van de sterkste en tegelijkertijd zeer mysterieuze krachten van het huidige beleid is: de tabakslobby.
“Ik wil u allen verzoeken de zaal te verlaten, met uitzondering van de delegatieleiders". Europese diplomaten kunnen zich deze woorden van James Reilly nog goed herinneren. Hij sprak ze op een beslissend moment tijdens de onderhandelingen die in Luxemburg werden gevoerd over de richtlijn voor sigarettenpakjes. Het was een uniek verzoek. Maar ook heel begrijpelijk.
Sigarettenfabrikanten zouden anders na elke onderhandelingsronde tot op het laatste detail op de hoogte zijn geweest van de voortgang in de besprekingen. Een aantal deelnemers wees overigens al op het onderzoek waaraan John Dalli, eurocommissaris voor Gezondheid, werd onderworpen op verdenking van het aanpassen van EU-wetgeving in ruil voor steekpenningen vanuit de tabaksindustrie.
”Kleine lidstaten kwetsbaar”
Reilly is erin geslaagd zijn plan door te drukken, ondanks het werk van een lobby waarbij een honderdtal mensen in Brussel werkt en die beschikt over een jaarlijks budget van vijf miljoen euro. Overigens is dit blijkbaar nog maar “het topje van de ijsberg”, van een veel groter leger aan tabakslobbyisten, die opmerkelijk genoeg sinds jaar en dag weten door te dringen tot de kringen van de politiek verantwoordelijken rondom de Europese Commissie.
De regeringen van de lidstaten zijn uiteraard het meest geliefde doel van lobbies, omdat alleen zij over de macht beschikken om Brusselse besluiten definitief te bekrachtigen. Toen Britse wetenschappers in 2012 een diepgaand onderzoek deden naar de ontwikkeling van de volksgezondheid in Europa, namen ze Tsjechië als onderzoekscasus vanwege het feit dat dit land blootstaat aan de invloed van de tabakslobby.
“Zulke kleine lidstaten zijn bijzonder kwetsbaar. We hebben in de Verenigde Staten een strategie ontdekt waarover de tabaksindustrie heel goed heeft nagedacht. Sigarettenfabrikanten concentreren zich voor de lange termijn uitgerekend op kleine lidstaten, omdat het veel makkelijker is daar meer invloed te krijgen en omdat ze bij stemmingen hetzelfde gewicht in de schaal leggen als grote lidstaten”, aldus Helen Ross, directeur van de Amerikaanse vereniging voor klinische oncologie. Zij gaf mede leiding aan het onderzoek.
Twee miljard euro per jaar in staatskas
De tabaksrichtlijn stuitte op krachtig verzet van de Tsjechische delegatie. Van alle delegaties was deze namelijk de enige die opteerde voor een beleid “zonder concessies”, door te eisen dat de richtlijn in de ijskast zou worden gezet. Alleen dankzij het nieuwe systeem bij de stemmingen, dat door het Verdrag van Lissabon in werking is getreden, kon het op zichzelf staande Tsjechische veto het project niet blokkeren.
Helen Ross bracht in 2012 een aantal weken door in Praag en sprak daar met een tiental politici, ambtenaren en vertegenwoordigers van de tabaksindustrie. De conclusies van haar onderzoek zijn veelzeggend. “In regeringskringen in Tsjechië wordt een taalgebruik gehanteerd dat perfect past in het straatje van sigarettenfabrikanten, waarbij hun gebruikelijke argumenten worden herhaald en er wordt geweigerd om ook maar iets te veranderen. Ze zijn dus overduidelijk in staat om invloed uit te oefenen", vat ze samen.
Zoals overal in Europa is de tabaksindustrie in Tsjechië big business. Philip Morris is neergestreken in Kutna Hora [een stad in Midden-Bohemen, red.]. Deze fabrikant vertegenwoordigt in zijn eentje ongeveer veertig procent van de markt en rapporteert een nettowinst van honderd miljoen euro per jaar. Multinationals British American Tobacco, Imperial Tobacco en Japan Tobacco delen de rest van de markt. Accijnzen op sigaretten en tabak leveren twee miljard euro per jaar op. Bijna 77 procent van de prijs van ieder pakje sigaretten vloeit dus direct in de staatskas.
Zonder enige tegenprestatie
In interviews die op voorwaarde van anonimiteit met lobbyisten werden gevoerd, gaven ze toe tevreden te zijn met het feit dat ze in Tsjechische politieke kringen altijd een flink aantal vertegenwoordigers kunnen vinden die zonder enige tegenprestatie de belangen van de tabaksindustrie verdedigen. Dat doen ze door zich te verzetten tegen de Europese Unie en tegen regelgeving in het algemeen.
“Dit [de tabakregelgeving, red.] is niet meer dan een nieuwe uitvinding van Brussel om de markt te reguleren. Vandaag is het de sigaret, morgen gaan ze ons verbieden vet te eten of auto te rijden. We moeten weerstand bieden en onze vrijheid verdedigen”, verklaart Jaroslav Kubera, voorzitter van de conservatieve democratische ODS-partij in de senaat. Hij herhaalt de argumenten waarmee hij de leiders van zijn partij heeft overgehaald om niet in te stemmen met dit nieuwe Europese project.
In het kader van de parlementaire commissie voor Europese aangelegenheden hebben de leden van de ODS-partij de zogenoemde “gele kaart”-procedure van stal gehaald tegen de tabaksrichtlijn. Het gaat hierbij om een bijzonder diplomatiek instrument waarmee een waarschuwing aan Brussel kan worden afgegeven wegens machtsmisbruik [het niet respecteren van het principe van subsidiariteit, red.].
Tachtig procent voor rookverbod
Deze houding gaat waarschijnlijk onder pro-Europees links niet veranderen. “Ik beschouw dit niet als onderwerp van een politieke strijd”, verklaart Jeroným Tejc, afgevaardigde van de sociaaldemocratische ČSSD-partij. "In onze partij is deze kwestie geen onderwerp van debat. Zelf rook ik niet, maar ik respecteer de meningen van mijn collega's die een andere relatie hebben tot tabak.”
Op de wereldranglijst staat Tsjechië op de 12e plaats, tussen Rusland en Wit-Rusland, met een [jaarlijkse, red.] consumptie van 2.125 sigaretten per inwoner. Volgens recente gegevens van het Nationaal Instituut voor de Volksgezondheid is de gemiddelde leeftijd waarop de eerste sigaret wordt gerookt gedaald tot onder de 12 jaar. Daarmee wordt een historische grens overschreden.
Uit de laatste opiniepeilingen die door de faculteit sociale wetenschappen van de universiteit van Praag werden gehouden blijkt opmerkelijk genoeg dat tachtig procent van de bevolking, maar tevens de helft van de rokers, voorstander is van een rookverbod in restaurants. Vorig jaar heeft Tsjechië, na decennia van traineren, eindelijk het verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie geratificeerd. Daarin wordt een progressieve verharding van de lokale wetgeving opgelegd.
“Ik denk niet dat de mentaliteit in Tsjechië nooit zal veranderen. De vraag is alleen wanneer”, beweert parlementslid [en arts, red.] Boris Šťastný. “Dat gaat een keer gebeuren, maar pas onder druk van de EU of als een serveerster of ober een klacht indient, omdat bij hem of haar longkanker is geconstateerd die voortvloeit uit de arbeidsomstandigheden. In andere landen waren het immers juist dit soort gevallen die aanleiding zijn geweest voor wetswijzigingen en die hebben aangetoond hoezeer de redenering van rokers over vrijheid ontspoord was."
Bron: Presseurop.eu
