Freddy2005
† In Memoriam
In de voormalige Sovjetlanden brengen de archieven van de geheime dienst regelmatig de gemoederen in beroering. De reacties in deze landen variëren tussen de behoefte om het verleden te begrijpen en te vergeten, al naar gelang de manier waarop de politieke omslag heeft plaatsgevonden.
Dissidenten of collaborateurs: hun namen staan allemaal op dezelfde lijst. "Die lijst was waardeloos. Ten tijde van het communistische regime [in Polen] zat ik in de verzetsbeweging Solidarność [Solidariteit], en van de ene op de andere dag kon iedereen in Polen denken dat ik een agent van de geheime politie was," aldus Andrzej Jagodzinski, die zich hier vier jaar later nog altijd over opwindt.
Toen in 2005 de 160.000 namen uit de database van de communistische geheime politie op internet werden geplaatst, veroorzaakte dat een golf van paniek in Polen. Miljoenen mensen bezochten de website die de namen had gepubliceerd. Op deze archieflijst, die stiekem was gekopieerd, wordt geen onderscheid gemaakt tussen collaborateurs en tegenstanders van het regime. Er worden zelfs geen geboortedata vermeld.
Tsjechië en Slowakije, een geslaagde missie
Toen het Slowaakse Parlement in 2001 instemde met de oprichting van het Instituut voor de geschiedenis van de natie (UPN) en Ján Langoš hierover de leiding gaf - die als parlementslid aan het wetsontwerp had gewerkt - begrepen de Slowaakse politici niet meteen hoe belangrijk deze wet was. Het kostte hun twee jaar om de volle reikwijdte ervan te overzien. Ondertussen had het instituut van Langoš al heel veel informatie aan het licht gebracht. Het had de lijst met dossiers van de Stb [de Tsjecho-Slowaakse geheime politie] op internet gezet en door de enorme belangstelling van de Slowaakse internetgebruikers was de site van het instituut herhaaldelijk onbereikbaar.
Als je de situatie van Slowakije vergelijkt met die van de andere landen in Midden-Europa, dan is de wijze waarop Slowakije met zijn communistische verleden omgaat, toch een succes te noemen. Dankzij de politieke wil om het verleden onder ogen te zien en dankzij de zuiveringsacties, maar ook dankzij de vasthoudendheid van Ján Langoš, kon de Slowaakse politiek weer gezond worden: voormalige communistische spionnen en agenten werden aan de kant gezet en het verleden werd niet langer als een politiek wapen gebruikt.
Het lijkt erop dat wij er in Tsjechië, vergeleken met onze buurlanden, beter uit zijn gekomen. De debatten rond het functioneren van het Tsjechische Instituut voor onderzoek naar totalitaire regimes (USTR) zijn steekhoudender. [In Tsjechië zijn de archieven van de communistische geheime dienst openbaar.] Historici, politici en de media vliegen elkaar niet langer in de haren over de vraag of de informatie uit de dossiers van de geheime diensten van het oude regime wel of niet openbaar moet worden gemaakt; zij vragen zich liever af in hoeverre wij in staat zijn deze informatie juist te interpreteren en uit te leggen. Langzamerhand verliezen de discussies over ons communistische verleden hun ideologische tintje en komen ze in de sfeer van normaal historisch onderzoek terecht.
In de onderzoekszaal in Praag kan iedereen de documenten van de geheime diensten raadplegen. Iedereen kan erachter komen wie hem of haar heeft aangegeven, en wie er met de geheime politie heeft samengewerkt. Het gevoel van beklemming dat hier hangt - en dat er de reden van is dat critici van het instituut het soms de bijnaam "George Orwell Instituut" geven - wordt simpelweg veroorzaakt door het feit dat nummers en processen-verbaal op zich niet voldoende zijn om mensen uit te leggen en te laten begrijpen wat er echt gebeurd is.
Het zal waarschijnlijk nog wel even duren voordat onze historici, die zich in de eerste plaats op de jaren 1968 en 1989 richten, een conclusie kunnen trekken uit het onderzoek naar onze recente geschiedenis. Maar ondanks dat zij nog maar kort bestaat, kan deze gemeenschap van historici er prat op gaan dat zij al een aantal overtuigende resultaten heeft behaald.
Volledig artikel presseurop.eu
Fragmenten van archieven van de Poolse en Tsjecho-Slowaakse geheime dienst.
Dissidenten of collaborateurs: hun namen staan allemaal op dezelfde lijst. "Die lijst was waardeloos. Ten tijde van het communistische regime [in Polen] zat ik in de verzetsbeweging Solidarność [Solidariteit], en van de ene op de andere dag kon iedereen in Polen denken dat ik een agent van de geheime politie was," aldus Andrzej Jagodzinski, die zich hier vier jaar later nog altijd over opwindt.
Toen in 2005 de 160.000 namen uit de database van de communistische geheime politie op internet werden geplaatst, veroorzaakte dat een golf van paniek in Polen. Miljoenen mensen bezochten de website die de namen had gepubliceerd. Op deze archieflijst, die stiekem was gekopieerd, wordt geen onderscheid gemaakt tussen collaborateurs en tegenstanders van het regime. Er worden zelfs geen geboortedata vermeld.
Tsjechië en Slowakije, een geslaagde missie
Toen het Slowaakse Parlement in 2001 instemde met de oprichting van het Instituut voor de geschiedenis van de natie (UPN) en Ján Langoš hierover de leiding gaf - die als parlementslid aan het wetsontwerp had gewerkt - begrepen de Slowaakse politici niet meteen hoe belangrijk deze wet was. Het kostte hun twee jaar om de volle reikwijdte ervan te overzien. Ondertussen had het instituut van Langoš al heel veel informatie aan het licht gebracht. Het had de lijst met dossiers van de Stb [de Tsjecho-Slowaakse geheime politie] op internet gezet en door de enorme belangstelling van de Slowaakse internetgebruikers was de site van het instituut herhaaldelijk onbereikbaar.
Als je de situatie van Slowakije vergelijkt met die van de andere landen in Midden-Europa, dan is de wijze waarop Slowakije met zijn communistische verleden omgaat, toch een succes te noemen. Dankzij de politieke wil om het verleden onder ogen te zien en dankzij de zuiveringsacties, maar ook dankzij de vasthoudendheid van Ján Langoš, kon de Slowaakse politiek weer gezond worden: voormalige communistische spionnen en agenten werden aan de kant gezet en het verleden werd niet langer als een politiek wapen gebruikt.
Het lijkt erop dat wij er in Tsjechië, vergeleken met onze buurlanden, beter uit zijn gekomen. De debatten rond het functioneren van het Tsjechische Instituut voor onderzoek naar totalitaire regimes (USTR) zijn steekhoudender. [In Tsjechië zijn de archieven van de communistische geheime dienst openbaar.] Historici, politici en de media vliegen elkaar niet langer in de haren over de vraag of de informatie uit de dossiers van de geheime diensten van het oude regime wel of niet openbaar moet worden gemaakt; zij vragen zich liever af in hoeverre wij in staat zijn deze informatie juist te interpreteren en uit te leggen. Langzamerhand verliezen de discussies over ons communistische verleden hun ideologische tintje en komen ze in de sfeer van normaal historisch onderzoek terecht.
In de onderzoekszaal in Praag kan iedereen de documenten van de geheime diensten raadplegen. Iedereen kan erachter komen wie hem of haar heeft aangegeven, en wie er met de geheime politie heeft samengewerkt. Het gevoel van beklemming dat hier hangt - en dat er de reden van is dat critici van het instituut het soms de bijnaam "George Orwell Instituut" geven - wordt simpelweg veroorzaakt door het feit dat nummers en processen-verbaal op zich niet voldoende zijn om mensen uit te leggen en te laten begrijpen wat er echt gebeurd is.
Het zal waarschijnlijk nog wel even duren voordat onze historici, die zich in de eerste plaats op de jaren 1968 en 1989 richten, een conclusie kunnen trekken uit het onderzoek naar onze recente geschiedenis. Maar ondanks dat zij nog maar kort bestaat, kan deze gemeenschap van historici er prat op gaan dat zij al een aantal overtuigende resultaten heeft behaald.
Volledig artikel presseurop.eu
Fragmenten van archieven van de Poolse en Tsjecho-Slowaakse geheime dienst.