Praagse Lente

Welkom op Tsjechie.net

Het Tsjechisch Forum, in een nieuw jasje!

Ad Verschoor

Donateur
50 jaar Praagse Lente

In de nacht van 20 op 21 augustus 1968 werd in Europa een experiment in bloed gesmoord. Tsjechen en Slowaken wilden hun stalinistische regime van binnenuit omvormen tot een socialisme met een menselijk gelaat. Tot woede van de Sovjet-Unie, die er duizenden soldaten en tanks op afstuurde en in naam van haar zogenaamde socialisme een bloedbad aanrichtte.

200.000 burgers verlieten het land en er trok een ijskoude politieke winter hun staatsgrenzen binnen, die meer dan twintig jaar zou duren. De blijvers verloren hun job, werden opgesloten of weg gecensureerd en de bevolking ging in “binnenlandse ballingschap”.

Bron: Knack.be
 
Documentaire 'Occupation 1968'

De omnibus-documentaire 'Occupation 1968' biedt een zeldzame blik op de invasie van Tsjecho-Slowakije vanuit het perspectief van gewone Warschaupact-soldaten, evenals hooggeplaatste Sovjetofficieren, die deelnamen aan de militaire campagne die de hervormingsbeweging van de Praagse Lente in het nauw heeft gedreven 50 jaren geleden.

Het bloemlezingproject bestaat uit vijf 26 minuten durende documentaires, elk door een regisseur uit een voormalig Warschaupactland - Bulgarije, Hongarije en Polen, en aangezien de DDR en de Sovjetunie niet meer bestaan, uit Duitsland en Rusland.

Wat blijkt uit tientallen interviews met voormalige soldaten en hun geliefden is dat toen ze een halve eeuw geleden in Tsjecho-Slowakije werden ingezet, als ze eerst in hun missie geloofden - om te vechten tegen een sinistere 'contrarevolutie' tegen het socialisme, gesteund door vijandige Westerse landen - velen keerden niet terug naar huis, ondanks het feit dat ze het officiële heldenfeest kregen.

Voormalige Russische officier: "Ik zou dit glas met het embleem van Rusland willen verhogen tot één ding: naar het prachtige land waar Tsjechen en Slowaken, geweldige mensen, wonen. Mogen zij ons vergeven omdat wij de bevelen van onze leiders gehoorzaamden om dat land binnen te gaan. En deze woorden branden tot op de dag van vandaag in mijn hart: 'Officier, ik ben de Russische natie erg dankbaar dat ze me uit het concentratiekamp hebben gered. Maar wat me pijn doet, is dat je hier nu ongevraagd bent. ' En voor mijn hele leven, en ik ben ouder dan 70, heb ik die woorden onthouden. '


Foto: Hypermarket Film


Exchanges in de film tussen een voormalige soldaat uit Wit-Rusland, Ilya Smolokovsky, en een voormalige Sovjetofficier uit Rusland, Yuri Ermakov, die in 1968 grondtroepen opdroeg, kapselen de vragen in die veel veteranen van de invasie- en bezettingsmacht nog steeds stellen zelf vandaag: Was de Praagse lente eigenlijk een 'contrarevolutie'? Zo ja, was een gewelddadige interventie gerechtvaardigd? Zou ik mezelf hebben kunnen doden als ik dat zou doen?

Voormalig Wit-Russische soldaat (Smolokovsky): "Ik kan het je vandaag niet zeker vertellen of het een gevecht was tegen de 'contrarevolutie' of niet. Ik denk dat ze hun eigen mening, hun eigen manier en hun eigen principes hadden om een socialistische samenleving op te bouwen zoals zij die begrepen. Misschien was het niet nodig om tussenbeide te komen. ... ik ben blij dat er geen slachtoffers zijn; dat er geen bloed in mijn handen is. Ik was en ben voorbereid, misschien niet fysiek, maar op zijn minst mentaal, om tegen een concrete vijand te vechten. Maar in die situatie kon ik geen enkele vijand zien. '

De rest kunt u zelf zien bij:
https://www.radio.cz/en/section/art...uments-invasion-occupation-from-soldiers-view
 

Ad Verschoor

Donateur
In het Comenius Museum lezing 'De Praagse Lente'

100X100__dubcek-tekent-gasten-boek.JPG


Exact 50 jaar geleden in augustus 1968 werd er een abrupt einde gemaakt aan de Praagse lente. Rond dit thema houdt het Comenius museum een drietal lezingen. Zondag, 2 september 2018 van 14.00 tot 16.00 uur is de eerste lezing met de titel: ‘De Praagse Lente’.Deze wordt gegeven door Filip Bloem, oud collega van het Tsjechisch Centrum, historicus en kenner van de recente geschiedenis van Centraal en Oost Europa.

Zijn lezing behandelt de Paradoxen van de Praagse Lente ′Socialisme met een menselijk gezicht′ − zo zijn de liberale hervormingen van de Tsjechoslowaakse communistische partij in de jaren zestig de geschiedenis ingegaan. In augustus 1968 maakten communistische broederlanden met een militaire invasie een hardhandig einde aan dit experiment. Hoe wordt er teruggekeken op deze poging het communisme opnieuw uit te vinden? De lezing wordt ingeleid door Jan Vytopil, toenmalig ooggetuige. Na de Praagse lente vluchtte hij en vestigde zich permanent in Nederland.

Datum: Zondag, 2 september 2018
Tijd: 14.00-16.00 uur.
Titel lezing: ‘De Praagse Lente’.
Spreker: Filip Bloem, rondleider: Jan Vytopil.
De middag bestaat uit: inleiding - lezing - koffie - rondleiding.
Locatie: Comenius Museum, Kloosterstraat 33, 1411 RS Naarden.
Kosten: Voor entree, lezing, koffie en rondleiding tezamen: € 10,=; Museumkaart: € 5,=.
Aanmelden: via info@comeniusmuseum.nl of via 035-694 30 45 (di-zo van 12.00-17.00 uur).

De lezingen maken onderdeel uit van de tentoonstelling ‘Het erfgoed van Comenius, de geboorte van Tsjechoslowakije’. Deze tentoonstelling is nog te zien t/m 28 oktober 2018.

Openingstijden: di-zo van 12.00-17.00 uur. Gesl. 1/1, 27/4, 25/12, 31/12 en maandags.
Normale Entreeprijs: € 6,00
Studenten: € 5,00
Museumkaart/CJP/CKV/Kinderen t/m 12 jaar: gratis.
Zie ook: www.comeniusmuseum.nl.

Comenius Museum
Het Comenius Museum is een klein cultuurhistorisch museum dat als doel heeft het gedachtegoed van Comenius levend te houden. Het bestaat uit museum en mausoleum waar Comenius begraven ligt.

Achtergrondinformatie
De lezing wordt gehouden door Filip Bloem. Filip Bloem is historicus/freelance schrijver en werkt als collectie beheerder bij het Verzetsmuseum Amsterdam. Hij studeerde Geschiedenis en Duitslandkunde aan de Universiteit van Amsterdam en bracht een jaar aan de Karelsuniversiteit in Praag door. Van 2008 tot 2017 organiseerde Filip Bloem voor het Tsjechisch Centrum debatten en culturele evenementen. Hij schrijft regelmatig over de politiek en geschiedenis van Midden-Europa. In 2008 publiceerde hij een interviewboek over de Praagse Lente en in 2010 promoveerde hij aan de Universiteit Leiden op Bedachtzame revolutionairen, een proefschrift over oppositiebewegingen in Oost-Duitsland en Tsjechoslowakije ten tijde van het communisme.

Inleiding door Jan Vytopil die uit persoonlijke herinneringen put. Na de Praagse lente vluchtte hij naar Nederland en vervulde daarna diverse functies waaronder hoogleraar aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.

Titel lezing:
De Praagse Lente. Paradoxen van de Praagse Lente ′Socialisme met een menselijk gezicht′.
In zijn lezing zal hij o.a. ingaan op het ongemak dat de herinnering aan 1968 vandaag de dag in Tsjechië oproept. Veel Tsjechen waren toen enthousiast over het project van een democratisch socialisme tussen Oost en West, iets wat niet goed past in het huidige politieke landschap van Tsjechië, waar een liberale markteconomie naar westers voorbeeld van links tot rechts gesteund wordt. Ook luidde het neerslaan van de Praagse Lente een periode in waarin veel Tsjechen zich zonder al te veel protest schikten in het repressieve bewind dat na 1968 aan de macht kwam. Het blijkt daarom lastig om de Praagse Lente in te passen in het huidige zelfbeeld van Tsjechië.

Bron: Hague.czechcentres.cz
 

Ad Verschoor

Donateur
Lezing ‘De Tsjechische Underground 1969-1989'

Op zondag 28 oktober bent u van harte welkom om een lezing door Kees Mercks, Tsjechisch-Nederlands vertaler en Slavist, over "De Tsjechische Ondergrondse 1969-1989" bij te wonen in het Comenius Museum in Naarden. De lezing is onderdeel van de tentoonstelling "Het erfgoed van Comenius, de geboorte van Tsjechoslowakije".

100X100__foto-tjechische-underground.jpg


"Na het abrupte einde van de Praagse Lente in 1968 gaan vele schrijvers en musici ondergronds of vluchten naar het buitenland. Kees Mercks Slavist en vertaler gaat mede op basis van persoonlijke ervaring in op de werken van degenen die bleven zoals Vaculík, Havel, Hrabal en zij die vluchtten zoals Škvorecký en Kundera. Hij legt verbanden tussen de schrijvers onderling en met de muziek van Charta 77 leden zoals de populaire popzangeres Marthe Kubišová en de protest zanger Hutka, die in 1978 naar Nederland uitweek."

Aanmelden via: info@comeniusmuseum.nl of tel.: 035-694 30 45 (di-zo 12.00 - 17.00 uur).

Locatie: Comenius Museum, Kloosterstraat 33, 1411 RS Naarden
Tijd: zondag 28 oktober 2018 van 14.00 tot 16.00 uur
Kosten: Entree, lezing, koffie en rondleiding tezamen: € 10,=; Museumkaart: €5,=
 

Ad Verschoor

Donateur
10_soviet_invasion_of_czechoslovakia_-_flickr_-_the_central_intelligence_agency.jpg

Tsjecho-Slowaken met hun vlag naast een brandende tank in Praag in 1968, door de Central Intelligence Agency [Publiek Domein], via Wikimedia Commons

De Praagse Lente
Manuela Smit

Na de protesten in Poznań en de Hongaarse Opstand van 1956, was het in 1968 ook in Tsjecho-Slowakije tijd voor een revolutionaire wind. Hervormingen, doorgevoerd door Alexander Dubček, leidden tot een algehele feeststemming in Tsjecho-Slowakije en even leek het of er een democratie ontstond. Deze periode van hervormingen en toenemende vrijheid staat bekend als de Praagse Lente.

Communistische invloedssfeer
Na de Tweede Wereldoorlog bevond Tsjecho-Slowakije zich onder communistische invloedssfeer en in 1955 werd Tsjecho-Slowakije onderdeel van het Warschaupact, waarbij de deelnemende landen – net als de leden van zijn Westerse tegenhanger, de NAVO – politiek en militair zouden samenwerken tegen dreigingen van buitenaf. In de jaren ’50 heerste er een waar schrikbewind onder leiding van president en secretaris-generaal van de communistische partij, Antonín Novotný. Er was sprake van censuur, men mocht niet vrij reizen en politieke tegenstanders werden vervolgd.

“Socialisme met een menselijk gezicht”

Novotný regeerde met harde hand. Samen met zijn falende planeconomie zorgde dit voor een toenemende ontevredenheid in zijn land, zelfs binnen zijn eigen partij. Daarom werd Novotný begin 1968 aan de kant gezet als secretaris-generaal van de communistische partij. In zijn plaats kwam een politieke nieuwkomer, Alexander Dubček. Zijn voornaamste doel was om de economie weer op gang te brengen, en hij koos voor een compleet andere tactiek dan zijn voorganger. Onder de slogan “socialisme met een menselijk gezicht” liet Dubček de teugels vieren en voerde hij een breed hervormingsprogramma door.

zari68alexander_dubcek_b.jpg

Alexander Dubček in september 1968, door National Archives [Publiek Domein], via Wikimedia Commons

Langzamerhand konden de Tsjechen en Slowaken van meer vrijheden genieten. Mensen mochten hun mening weer uiten, dus overal werd over gediscussieerd. In cafés, waar nu de nieuwste Westerse hits speelden, of op straat, waar Russische vlaggen werden verbrand. Omdat de ‘Lente’, in tegenstelling tot de Hongaarse Opstand, vreedzaam was, werd er in het begin niet door de Russen ingegrepen.

Besmettingsgevaar

Toch liep achter de schermen de druk hoog op. De communistische collega’s uit andere Oostbloklanden zagen de revolutie in Tsjecho-Slowakije met angstige ogen aan en waren bang dat de Praagse Lente zou overslaan naar andere Sovjet-staten. Dit was een reële angst; Poolse studenten riepen in een mum van tijd om hun eigen Dubček. Eerdere opstanden werden met geweld beëindigd en als het aan de andere communistische leiders lag, zou Praag hetzelfde lot wachten om ‘besmettingsgevaar’ te voorkomen. Het Kremlin werd overspoeld met verzoeken om Tsjecho-Slowakije te bezetten in het kader van het Warschaupact.

De toenmalige president van de Sovjet-Unie, Leonid Brezjnev, drong erop aan dat Dubček de hervormingen terug zou draaien. Op 3 augustus 1968, acht maanden na het begin van de Praagse Lente, ondertekende Dubček daarom de Verklaring van Bratislava, waarin hij beloofde zich te verzetten tegen antisocialistische invloeden. Ondertussen ging het hervormingsprogramma echter wel door en riep de bevolking om meer vrijheden, zoals openlijke verkiezingen.

kas-prager_fruhling_1968-bild-12906-1.jpg

Poster voor de Praagse Lente van de Junge Union Deutschland, door CDU [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

‘Bureaucratische coup’
Tegenstanders van Dubček binnen de communistische partij deden in het geheim een schriftelijk verzoek om Russische steun bij een staatsgreep. Dit was het excuus dat Brezjnev nodig had om in te grijpen. Toen de Russische, Poolse, Hongaarse en Bulgaarse tanks Tsjecho-Slowakije op 20 augustus 1968 binnenrolden was dat om de ‘gezonde figuren binnen de communistische partij’ te steunen bij een ‘bureaucratische coup’, en het Tsjecho-Slowaakse leger bood geen weerstand. Dubček en zijn medestanders werden gearresteerd en naar Moskou gevlogen, waarna een legermacht de controle over het land overnam.

Tanks kwamen in de straten van Praag tegenover ongewapende burgers te staan. Die wilden, zoals zij de afgelopen maanden gewend waren geraakt, de discussie aan met de soldaten. Toen bleek dat de soldaten niet openstonden voor discussie, grepen de Tsjecho-Slowaken ten einde raad naar molotovcocktails. Er ontstonden rellen, waarbij aan beide kanten enkele honderden doden en gewonden vielen. De coup was een militair succes voor de Sovjet-Unie.

Op politiek gebied was de machtsovername echter minder succesvol. Na de coup wisten de communisten niet een regering te vormen. Samen met het internationale gezichtsverlies van de Sovjet-Unie en de verdeeldheid binnen de communistische partij, zat er niks anders op dan met Dubček te onderhandelen over zijn positie. Een ding stond echter wel vast: alle hervormingen moesten worden teruggedraaid. De bezetting van Tsjecho-Slowakije maakte op 21 augustus 1968 een einde aan de acht maanden lange Praagse Lente.

Bronnen:
 

Ad Verschoor

Donateur
havel_a_dubcek_laterna_magica_24.listopad_1989_0.jpg

Václav Havel omarmt Alexander Dubček op 24 november 1989, de nacht dat de hele leiding van de Tsjecho-Slowaakse communistische partij aftrad.

Alexander Dubček

Het Oostblok kende in de tijd van de Koude Oorlog vele opstanden tegen de communistische invloedssfeer, zoals de Hongaarse Opstand en de protesten in Poznań. Ook in Tsjecho-Slowakije waaide de revolutionaire wind tijdens de Praagse Lente. De hoofdrolspeler in deze ‘Lente’ was Alexander Dubček.

Dubček werd op 27 november 1921 in het Slowaakse deel van Tsjecho-Slowakije geboren en groeide op in de Sovjet-Unie, in wat nu Kirgizië is. Zijn familie was hiernaartoe verhuist om het socialisme op te bouwen en om werk te verkrijgen. In 1938 keerde hij terug naar Tsjecho-Slowakije, waar hij zich aansloot bij de communistische partij en het ondergrondse verzet tegen de nazi’s.

Na de oorlog steeg hij snel in rang binnen de communistische partij. Van 1951 tot 1955 en van 1960 tot 1968 was hij parlementslid. In 1963 ontstond er binnen de communistische partij in Tsjechoslowakije een machtsstrijd tussen de aanhangers van stalinist Antonin Novotný, de president op dat moment, en een nieuwe generatie Slowaakse communisten die hervormingen wilde doorvoeren, onder leiding van Dubček.

Praagse Lente
Novotný was niet populair vanwege zijn strenge beleid en falende planeconomie en werd daarom begin 1968 aan de kant gezet voor Alexander Dubček. In de periode die bekend staat als de Praagse Lente zorgde hij voor veel hervormingen en meer vrijheden voor de bevolking. Onder de slogan “socialisme met een menselijk gezicht” stond hij toe dat zijn bevolking vrij mocht reizen, hun mening mocht uiten en de pers ook vrijer werd. Hier kwam echter op 21 augustus 1968 een einde aan toen troepen van het Warschaupact Tsjecho-Slowakije bezetten. Dubček en andere hervormers werden gearresteerd en naar Moskou getransporteerd. 6 dagen later werden zij echter weer vrijgelaten en Dubček kreeg zijn positie terug, maar alle hervormingen werden ongedaan gemaakt.

Hockey-rellen
Daardoor kon Dubček aanblijven als president, maar de Hockey-rellen van april 1969 betekenden alsnog het einde van Dubčeks regering. Directe oorzaak van de rellen was de overwinning van Tsjecho-Slowakije op de Sovjet-Unie tijdens het WK ijshockey van 1969. De indirecte oorzaak was echter de frustratie om het einde van de Praagse Lente en de bezetting van Tsjecho-Slowakije door de Sovjet-Unie die nog altijd gaande was. Toen ongeveer een half miljoen Tsjecho-Slowaken de straat opgingen om de winst te vieren, ontstonden er protesten tegen de dominante positie van de Sovjet-Unie in Tsjecho-Slowakije. De rellen werden door de Sovjet-Unie gebruikt als excuus om de overgebleven hervormers, waaronder Alexander Dubček, alsnog te verdrijven. Hierna werd Dubček vervangen door Gustáv Husák, die een politiek van ‘normalisatie’ doorvoerde.

Fluwelen revolutie
Na zijn opstappen, bleef Dubček nog wel politiek actief. Hij werd voorzitter van het Tsjecho-Slowaakse parlement en werd later dat jaar ambassadeur in Turkije. In 1970 werd hij echter uit de communistische partij gezet en verloor hij zijn zetel. Hij bleef nog wel werken voor het ministerie van Landbouw, maar leidde een rustig bestaan. Tijdens de fluwelen revolutie van 1989 uitte Dubček dat hij nog steeds voor een menselijke variant van het communisme was, maar het volk wilde niks meer met het communisme te maken hebben. Hij sprak zijn steun uit voor Václav Havel, die vervolgens de eerste president van het postcommunistische Tsjecho-Slowakije werd.

In het nieuwe Tsjecho-Slowakije werd hij nogmaals gekozen tot voorzitter van het parlement. In 1992 werd Dubček leider van de sociaal-democratische partij van Slowakije. Hij was geen voorstander van Slowaakse onafhankelijkheid en uiteindelijk heeft hij dit ook niet meegemaakt. Dubček stierf op 7 november 1992 aan verwondingen door een auto-ongeluk, twee weken voordat het besluit werd genomen om de unie tussen Tsjechië en Slowakije op te heffen.

Bron: isgeschiedenis.nl
 

kuurgast

Donateur
Nieuwe website presenteert documenten over de invasie van Tsjechoslowakije in 1968

Het Instituut voor de Studie van Totalitaire Regimes (USTR) startte een nieuw portaal met foto's, opnames van radio-uitzendingen en geschreven documenten vanaf augustus 1968 toen Tsjechoslowakije werd binnengevallen door troepen van het Warschaupact, zo maakte het vrijdag op zijn website bekend.

Het portaal presenteert materiaal over de jaren 1968 en 1969 dat de USTR sinds de oprichting in 2008 heeft gepubliceerd of online heeft vrijgegeven. Het zijn meer dan 100.000 pagina's online documenten die beschikbaar zijn gekomen voor het grote publiek ter gelegenheid van de 55e verjaardag van de invasie die werd gevolgd door 21 jaar bezetting van het land door het Sovjetleger.

Het portaal bevat bijvoorbeeld de lijst met slachtoffers van de invasie, documenten van veiligheidstroepen van het communistische Tsjechoslowakije en de Sovjet-Unie, video-opnamen en foto's van de gebeurtenissen.

Bron brnodaily.com.

De informatie is beschikbaar op de website ustrcr.cz in Tsjechische taal.
In Engels is er nog van allerlei andere informatie te vinden op ustrcr.cz/en
 
Laatst bewerkt door een moderator:
Bovenaan