Europa's oudste uraniummijn is in Jachymov

Welkom op Tsjechie.net

Het Tsjechisch Forum, in een nieuw jasje!

Ad Verschoor

Donateur
Stralen in het Radium Palace



‘We raden niet aan ervan te drinken. Verder is het voor alles goed.’

De vrouw achter de balie van het Aquacentrum Agricola in het Tsjechische bergstadje Jachymov wijst naar de vergulde kraan in de inkomhal waaruit onophoudelijk water stroomt. Breed glimlachend stopt ze ons een brochure toe waarin alle kuren opgelijst staan die het centrum aanbiedt. Helemaal bovenaan prijkt de trots van de stad.


De vergulde kraan in de inkomhal waaruit onophoudelijk radon water stroomt

Het radonbad.

‘Radon is energie. Energie is leven’, lees ik.

Drie weken weken in radonbaden en alle pijn in je lichaam is verzacht. Reuma, artritis, geblokkeerde zenuwen. Een radonbad doet wonderen. Het zou zelfs de seksuele energie in uw lichaam op bijzondere wijze stimuleren.

Maar voor dat laatste geven de dokters van Jachymov geen garanties. Als wetenschappers houden ze zich strikt aan wat bewezen is. In de brochure wordt er enkel op gewezen dat sommige patiënten dat als aangename nevenwerking vermeldden.

Verblindende tanden
Het valt ons op. De vooral jonge mensen die ons vanop de blinkende pagina’s in de brochure aanstaren, zien er allemaal stralend en levenskrachtig uit. Je vraagt je af of ze dit geworden zijn dankzij de zo geprezen radonbaden, of dat ze het al waren.

Zouden die glimmend witte tanden een onbedoeld, maar welkom neveneffect zijn van de radonkuur?

Verder vragen we ons af of in kuurhotels in Jachymov, die elk hun eigen specifieke versie van de radontherapie promoten, ook cursussen georganiseerd worden waarin je leert glimlachen van oor tot oor en met glimmend witte tanden.

Of zouden die verblindende tanden een ander onbedoeld, maar welkom neveneffect zijn van de radonkuur?

Het Engels van de dame achter de balie is niet goed genoeg om daar op te antwoorden. Met haar smetteloze, roze gelakte nagel tikt ze op de prijslijst. ‘Good service’, zegt ze met die glimlach nog steeds op het gezicht gebeiteld.

Onheilsgesteente
In 1902 slaagde Marie Curie er in om radium als element te isoleren in een als labo ingerichte schuur in Parijs. Ze gebruikte daarvoor het afval uit Jachymov, een van de oudste zilvermijnen van Europa.

Het werd haar gratis bezorgd, want in het onooglijke stadje in het bergachtige gebied op de grens van Tsjechië en Duitsland waren ze maar wat blij dat een lichtjes excentrieke vrouw uit Polen die vervloekte resten wilde hebben. In hun stad stapelden ze zich enkel op, als kale heuvels van menselijke makelij.


De mijn in de centrum van de stad © Tine Hens


Men was ervan overtuigd dat radioactiviteit niets meer en niets minder was dan de oerenergie van de aarde.

Al sinds de zestiende eeuw hadden roestbruin- en groengeaderde stenen hier een naam. Onheilsgesteente, noemde men ze, omdat men ze in verband bracht met de vreselijke ziekte waaraan tal van mijnwerkers stierven. ‘Alsof hun longen wegrotten’, noteerde de Duitse mineraalkundige en humanist Georgius Agricola, die in die tijd als stadsarts was aangesteld in Jachymov.

Het zou nog enkele eeuwen duren voor het verband werd gelegd tussen radon, het radioactieve gas dat de mijnschachten vulde, en de longkanker waaraan de mijnwerkers door gebrekkige verluchting van diezelfde gangen overleden.


© Tine Hens


Kuurkoorts
Met de gram radium die Curie uit het uraniniet wist af te scheiden, ontwikkelde zich razendsnel een nieuw soort kuurkoorts: radium- en radontherapieën. Men was er begin twintigste eeuw van overtuigd dat radioactiviteit niets meer en niets minder was dan de oerenergie van de aarde. Een mens die zich erin onderdompelde, kon er enkel verkwikt uitkomen.

In Oostenrijk openden radiumhotels de deuren en ook in Jachymov, het kerngebied van de radiumkoorts, werd in pompeuze, keizerlijke stijl een Radium Palace gebouwd. Nog steeds is het het suikertaartachtige ankerpunt van de stad. De baden werden en worden gevoed met radonhoudend water uit vier bronnen zeshonderd meter diep.

De wetenschap dat radiumtherapie kanker kan bestrijden, maar dat te veel radium kanker veroorzaakt, gaf het enthousiasme rond de radon- en radiumkuren een flinke knauw.

De anekdotiek wil dat de doodsteek kwam met de gulzigheid van een Amerikaanse golfliefhebber, maar vooral liefhebber van het societyleven, Eben Byers. In 1932 stierf hij aan een overdosis RadiThor, een energiedrank op basis van veel water en een minimale hoeveelheid radium.

Botten vol radium
Vijf jaar eerder had Byers zijn arm gebroken bij een val uit een treinbed. Om de aanhoudende pijn te milderen, schreef een dokter RadiThor voor. Een drankje dat volgens zijn arts niet enkel zijn pijn zou helen, maar ook zijn seksuele daadkracht zou oppeppen.

Vooral dat laatste bleef bij Byers hangen. Hij dronk meer dan 1400 flessen RadiThor. Toen hij er uiteindelijk mee stopte omdat zijn tanden letterlijk uit zijn kaakbeen vielen, waren zijn botten verzadigd met radium. Hij werd begraven in een loden kist.

In het Radium Palace in Jachymov schrapten ze in die jaren voor alle zekerheid de orale kuur en het Radium Beer van de kaart en beperkte men de therapie tot helende baden.

Marie Curie kwam er nog op bezoek. In het lokale museum worden vol trots de foto’s getoond van de toen al bibberige Curie, die thee drinkt op het uitgestrekte terras van het Radium Palace. De kamer in het hotel waar ze overnachtte, werd omgedoopt tot Suite Madame Curie en in het stadspark naast de centrale waar het radonhoudende water uit de vier bronnen samenvloeit, werd een standbeeld opgericht.

Jachymov is de radon-hoofdstad van de wereld. De toeristische folder vermeldt het zonder enige ironie.





Arbeidskamp
Maar in het museum in de schaduw van de oude liftschacht en de boortoren van de allereerste uraniummijn van de stad, ontvouwt zich ook een andere episode uit de geschiedenis. Het is die waarin de hele stad een Russisch werkkamp was. Mannen werden de mijn in gejaagd om de laatste morzel uranium uit de ondergrond te halen.

Wie te moe was, werd neergeslagen. Wie weigerde, kreeg een kogel door het hoofd. Wie tot God bad om hem te verlossen, werd afgemaakt. Hun verhalen liggen in glazen kasten te lezen. Het zijn testamenten van pijn en tirannie.

Op de vraag waarom zo veel huizen leeg staan in Jachymov, komt een ontwijkend antwoord.

Het is een verleden dat in de straten van Jachymov amper aanwezig is. Net zo min als de doden uit de met radon verzadigde huizen die in de buurt van de mijn werden gebouwd.

Op de vraag waarom er zo veel huizen leeg staan in het hart van Jachymov, komt een ontwijkend antwoord. ‘Mensen vertrekken’, vertelt de vrouwelijke suppoost van het museum en ze zwaait met haar hand vaagweg naar de andere kant van de heuvels, naar Duitsland.

Ook het verschil tussen de jeugdige leeftijd van de mensen in de blinkende folders van het Radium Palace en die van de gemiddelde leeftijd van de dames en heren die ’s middags in het restaurant van het hotel hun tanden voorzichtig in de lunch zetten, bedraagt minstens dertig jaar. Al moet ik eerlijk toegeven dat ik geen idee heb hoe deze bezadigde heren en vrouwen er na drie weken weken in een radonbad uitzien. De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Zeker voor al wie gelooft in de helende kracht van een radonbad.

Bron: mo.be
 
Bovenaan