Ad Verschoor
Donateur
'Eindeloos betwist' - expositie in Arnhem
ARNHEM - De tot dienstplicht in het Duitse leger gedwongen Tsjech Matouš Lorenzini raakte in de Tweede Wereldoorlog na desertie verzeild in de Nederlandse ondergrondse. Hij overviel Duitse wapenarsenalen en loodste geallieerden weg uit vijandelijk gebied. 'Airborne at the Bridge' aan de Rijnkade in Arnhem heeft een expositie aan zijn grillige leven gewijd onder de titel 'Eindeloos betwist'.
Lorenzini op drift na de Tweede Wereldoorlog: beeld van de expositie in 'Airborne at the Bridge' met uitzicht op de John Frostbrug. © Harry van der PloegARNHEM - De tot dienstplicht in het Duitse leger gedwongen Tsjech Matouš Lorenzini raakte in de Tweede Wereldoorlog na desertie verzeild in de Nederlandse ondergrondse. Hij overviel Duitse wapenarsenalen en loodste geallieerden weg uit vijandelijk gebied. 'Airborne at the Bridge' aan de Rijnkade in Arnhem heeft een expositie aan zijn grillige leven gewijd onder de titel 'Eindeloos betwist'.
Matouš Lorenzini kwam uit de Teschen in Tsjechoslowakije, dat bij de herverdeling van Oostenrijk-Hongarije na de Eerste Wereldoorlog werd opgeknipt in een Pools en Tsjechisch deel. Het leidde tot eindeloze grensconflicten. Toen Hitler in 1938 Sudetenland annexeerde, bezetten de Polen heel Teschen. Hier kwam abrupt een einde aan toen Hitlers troepen in september 1939 samen met de Russen Polen overrompelden.
Beeld van de expositie over Lorenzini, Duits soldaat tegen wil en dank, in 'Airborne at the Bridge'. © Harry van der Ploeg
Ontspannen tegen de muur leunend: Matouš Lorenzini. © Airborne Museum Hartenstein
Vuurwapens en granaten
Als 'nieuwe Duitsers’ werd de 17-jarige Lorenzini samen met zijn broer eind 1943 opgeroepen voor de dienstplicht. Dienstweigeraars konden rekenen op vervolging van hun hele familie. Om dat te vermijden, besloot Lorenzini gehoor te geven aan de oproep. Hij kwam met zijn eenheid terecht in een kazerne in Bussum in Nederland. In mei 1944 besloot hij om te deserteren, samen met een Poolse kameraad Edward (Eddy) Jerzy Cieslar. Ze gingen er samen vandoor, in hun Duitse uniformen, nadat ze vuurwapens en granaten in hun zak hadden verstopt.
Als 'nieuwe Duitsers’ werd de 17-jarige Lorenzini samen met zijn broer eind 1943 opgeroepen voor de dienstplicht. Dienstweigeraars konden rekenen op vervolging van hun hele familie. Om dat te vermijden, besloot Lorenzini gehoor te geven aan de oproep. Hij kwam met zijn eenheid terecht in een kazerne in Bussum in Nederland. In mei 1944 besloot hij om te deserteren, samen met een Poolse kameraad Edward (Eddy) Jerzy Cieslar. Ze gingen er samen vandoor, in hun Duitse uniformen, nadat ze vuurwapens en granaten in hun zak hadden verstopt.
In Terschuur pakt de politie hen op in het bos en leverde hen uit aan de Duitsers. Ze werden ter dood veroordeeld, maar wisten tijdens nachtelijk noodweer weg te komen. De mannen kwamen uiteindelijk terecht in de verzetsgroep van Voorthuizen onder leiding van melkhandelaar Jan van den Broek.
Lorenzini (rechts) met een kameraad bij de Reichsarbeitsdienst. Via die Reichssarbeitsdienst kwam hij terecht in het Falmschirm-Panzer-Ersatz-und Ausbildungsregiment Herman Göring. © Harry van der Ploeg
Roofovervallen
Ze pleegden vervolgens een hele reeks geslaagde roofovervallen op Duitse wapenarsenalen. Met die wapens vielen ze Duitse eenheden aan, saboteerden ze troepenbewegingen en hielpen ze geallieerden weg te komen uit vijandelijk gebied.Cieslar werd doodgeschoten door een Duitser. Hij lag lange tijd als onbekende soldaat begraven in Breda. Omroep Brabant maakte een reportage over hem. Lorenzini overleeft de oorlog, maar kon zich er moeilijk van los maken. Hij meldde zich na de bevrijding aan als vrijwilliger voor Nederlands-Indië. Zijn diensttijd duurde echter niet lang, omdat hij ‘lichamelijk niet geschikt bleek voor de tropen’, aldus de verklaring van zijn toenmalig officier. Dit doet vermoeden dat er meer aan de hand is geweest.
In het inmiddels communistische Tsjechië kon Lorenzini niet aarden. Bij zijn terugkeer in Nederland werd hij aanvankelijk bij zijn terugkeer aan de grens tegengehouden. Pas in 1958 werd hij officieel erkend als Nederlander, dankzij zijn verdiensten in het verzet.
De tentoonstelling is tot het voorjaar 2019 te zien in:
Museum Airborne at the Bridge
Rijnkade 150
6811 HD Arnhem
De expositie is dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur geopend.
www.airbornemuseum.nl
Bron: gelderlander.nl
